Eu soño que son porteiro. Non soño que gaño partidos, que acado títulos, nin sequera que paro un penalti decisivo. Soño que voo para atrapar un balón. Que ando polo aire na procura dese coiro que quere bicar as redes… e non o deixo. Unha e outra vez non o deixo. Non vexo nada máis que o balón e eu voando. Somos o balón e máis eu. Semella que non hai ninguén máis no campo. Nin compañeiros que me defendan, nin contrarios que me ataquen.
Algunhas veces nin sequera hai partido. Estou unicamente adestrando e atallo un balón, e outro, e outro, caio, levántome bulindo e tírome para o lado contrario polo que ven outro balón acelerado, e cando quere cruzar a raia xa está alí a miña man. E caio, e levántome e o balón non dá entrado.
Somos o balón e máis eu nunha batalla. Pero o balón non é meu inimigo, senón o meu aliado, compañeiro de felicidade. Sen un balón que se quere colar nas mallas un porteiro non é ninguén, non é nada.
Os outros futbolistas poden xogar sen balón. O porteiro non.
Porque «o porteiro non é un futbolista, é un especialista da portería», como sentenciou máis dunha vez David Vidal, a antítese de Arsenio Iglesias na filosofía futbolística galega.
Na mesma definición do fútbol defínese ao porteiro coma un ente singular: «… un equipo composto por dez xogadores e un porteiro”.
O porteiro non é un xogador, nunca se lle dá ese nome, pois leva sempre todas as de perder. Afánase en evitar os goles cando a esencia mesma dese deporte é, precisamente, o gol.
No gol non hai outra oportunidade para o porteiro, os xogadores si a teñen. Non se contan os seus fallos no marcador. Só aparecen os goles!
Os dianteiros son egoístas. Cando eles marcan párase o partido e todos os abrazan. Comparten a felicidade aínda que a gloria non é súa. O seu nome aparece no marcador, nas televisións escintilando e nas estatísticas.
Cando o porteiro realiza unha grande parada, evita un gol, nada se detén, o xogo segue e o seu nome non importa: é o porteiro.
Os defensas centrais son respectados e queridos. Son case sempre os que mandan. O porteiro é, en certo xeito, un ente singular, un tipo raro.
Porteiro! Porteiro? Porteiro…
Só os artistas entenden os porteiros.
Os porteiros na historia
«Por que levan o número 1 do equipo ás costas? Non é porque sexa o xogador máis importante do equipo. Eles son os que pagan os erros. O gol sempre é culpa do porteiro, aínda que non sexa», escribiu Eduardo Galeano.
A primeira regulación da figura do porteiro de fútbol aparece en 1602 no hurling cornuallés. Até 1912 o porteiro podía xogar coas mans até medio do campo.
Amadeo Carriozo foi o primeiro porteiro en levar luvas, o primeiro en abandoar a área e en utilizar os saques para comezar os contragolpes.
Hai porteiros excéntricos, case sempre, todos, rebeldes. Pero un porteiro sempre é un rebelde con causa.
René Higuita, o pechacancelas colombiano, que encarna como poucos a figura da excentricidade, dicía que el o que pretendía era «convencer ao fútbol de que o porteiro é un amigo» Imposíbel! O deus do fútbol é o gol e o porteiro é o seu máximo herexe.
«O traballo de porteiro é coma o dun mártir, un saco de area ou un penitente, por iso está rodeado por un singular halo de glamour», deixou escrito para a posterioridade Vladimir Nabokov.
Aínda que hai moita cativeza que pasa pola portería, por ser moi pequenas ou moi malas xogando e ter que facer o que lles mandan (se es malo, moi malo é non te necesitan para xogar póñente de adestrador) só quedan de porteiro de por vida as que son valentes.
«O traballo de porteiro é coma o dun mártir, un saco de area ou un penitente, por iso está rodeado por un singular halo de glamour», deixou escrito para a posterioridade Vladimir Nabokov.
Se es valente xa podes ser porteiro?
Non só compre valentía, tamén hai que ser utópico, crer firmemente na posibilidade de mudar as regras trazadas e teimar en conseguilo.
«Se todo o tempo/ Pensa/ e sempre só no partido. Mentres os demais van dun lado para outro/ el debe agardar/ e a súa reacción é crucial», literalizou a súa figura Almudena Grandes.
O posto de porteiro, intransferíbel, acumula elementos significativos da condición humana: a debilidade do ser fronte á abrupta irrupción da historia.
Que pasará? É a pregunta que se fan os seareiros a cada balón que vai cara a portería. A ignorancia do futuro fronte á que estamos obrigados a actuar. O marco da portería que soborda moito a estrutura do ser humano e a súa capacidade de defensa. A curta distancia fronte ao ataque inminente. A instantánea decisión con pouca información á man. A ollada dos outros, que son miles… E o impulso salvador fronte á nefasta posibilidade de negación.
«Os que coñeceron a tempestade, estóxanse na calma», di o vello proverbio Panshir.
«Aprendín que a pelota nunca vén por onde agarda un que veña. Iso axudoume moito na vida, sobre todo nas grandes cidades, onde a xente non discorre o que se di dereita», reflexionou Albert Camus, porteiro até que a asma lle sacou os folgos. O que deixou medio escrito «O primeiro home», no asento de atrás do seu automóbil antes de escacharrarse contra unha árbore.
Pero o porteiro é o primeiro ou o último home?
«Os porteiros nunca se parecen aos xogadores de campo. A súa elegancia no vestir e a nobreza no trato son circunstancias adversas», afirma o porteiro Andoni Zubizarreta.
O porteiro é un individuo, non é masa, nin sequera un conxunto.
Non entende aos porteiros
A maioría dos espectadores só ollan para o balón e pérdense unha coreografía, vinte mil veces ensaiada, na que o porteiro danza e se move aos impulsos que lle transmite un afastado balón que anda a patadas, o pobre, por todo o campo. Os xogadores son inimigos do balón. O porteiro non, é o seu aliado.
«Os movementos físicos son imaxes do ascenso espiritual. O balón o símbolo da divindade, da perfección metafísica.
«O dispositivo de xogo recrea o principio da oportunidade, a intervención da deusa fortuna e a volta a un novo inicio. Na pelota coinciden os principios antolóxicos divinos: o caos e a orde; razón e loucura: beleza e fealdade, o descanso e o exercicio», escribiu o cardeal, teólogo e filósofo Nicolás de Siracusa no 1463. Aínda que o seu pensamento non era tan novo como pode semellar pois tanto os celtas coma os xaponeses e diversas tribos americanas, relacionaban o balón co deus sol, facendo do xogo do proto-fútbol unha ofrendq aos seus deuses.
E que significa a portería nesta cosmovisión?
A portería é a metáfora da vida. O grande burato cósmico gobernado por un deus que é o porteiro.
Que son un alienado por sentir o fútbol?
Que conteste por min Edgar Morin: «non vexo o fútbol como un xeito de alienación, síntoo máis ben coma unha poesía colectiva».
E os porteiros somos os poetas do fútbol!
A droga dunha parada
Non hai droga que se poida comparar cunha parada desas grandes que, a maioría das veces, unicamente o porteiro sabe realmente cal é.
Cada parada é diferente, cada partido é diferente, cada momento é único. Son sensacións físicas, pero tamén anímicas.
As paradas dos adestramentos non teñen nada que ver coas dos partidos.
As realizadas nun campo cheo non se semellan ás que podes facer nun case baleiro.
As que atallas a un equipo tampouco teñen moito que ver coas que consegues facerlle a outro.
A marcha do resultados tamén ten moito que ver cos percepcións.
Na mesma definición do fútbol defínese ao porteiro coma un ente singular: «… un equipo composto por dez xogadores e un porteiro”.
Están esas paradas concatenadas cando hai un rexeitamento e outro, e outro… e ti, sen saber como, estás sempre diante do balón co teu corpo… E sentes esa sensación de que se día ninguén é capaz de marcarche un gol.
Está esa parada, cando, vendido, saes aos pés e o balón rebota no teu corpo… Sentes como se algo marchase e te quedases en paz suprema contigo mesmo.
Están os despexos, coma se soltases gases ou a xenreira acumulada. Aterras con placidez.
Que fácil, que difícil é o fútbol para un porteiro!.
Que non che metan un gol… Só iso… aí está pechado todo ese mundo que leva o porteiro no seu interior, sentindo mesmo esa angustia que produce a creación, pero coma un lóstrego.
O penalti
Pero o penalti é, en si mesmo, un dos escasos momentos de gloria que ten un porteiro, posto que conta con moitos menos seareiros que os goleadores pero, tamén, moito máis fieis. Deses aos que lles mandas por Facebook as túas novas persoais.
O penalti é ese momento soñado, vivido e revivido centos de veces como momento único, sublime, intenso, inmenso que só un porteiro entende, aínda que non sexa quen de explicalo ao xeito.
«O medo do porteiro ante o penalti». Vaia imbecilidade!
De verdade é que un bo título o de Peter Hundke. Un bo título parq unha novela, como pode ser A insoportábel levedade do ser, Nos brazas dunha muller madura ou Aa Esmorga.
Pero eu sempre odiei os títulos que non se axeitan a realidade do que se escrebe logo.
O escritor austríaco titulaba ben. Handke era un mestre sen dúbida. Moitos mercaron o seu libro unicamente polo título.
A maioría das persoas sóalles o título pero nunca leron o libro.
Nel non aparece para nada un porteiro de fútbol, senón un home insignificante que non pensa nin actúa coma un porteiro. Máis ben que pensa, pero que non actúa, que ve pasar as cousas, a súa vida coma unha película da que é simple espectador. As cousas pasan porque pasan e el está alí por que lle cadra, sen facer nada por evitalo.
Será a metáfora da incomunicación e o sen sentido dunha existencia. Pero o protagonista, Bloch, recorda a súa vida con total distanciamento e falto de emoción. O alcumado como porteiro vive sen implicarse nos feitos, que lle esvaran como se estivese cuberto cunha capa de chapapote do Prestige. Semella Mariano Raxoi cando a catástrofe.
O Bloch non foi porteiro nin nada semellante a un porteiro. Sabemos que Bloch foi porteiro porque o di o autor tres ou catro veces. Un porteiro é unha persoa singular, utópica, con ideas máis ou menos trasleadas, pero fora do común, se un quere facer referencia a tópicos algo certos.
Nada que ver co Bloch, o protagonista do romance nin con Peter Handke, o seu autor.
Nada que ver ambos co escritor e anarquista padronés Nicasio Pajares, que, segundo lle contara a Borobó, fora porteiro do River Plate bonaerense e logo se dedicou a vender alcol ilegal, beberaxes e apócemas por toda Arxentina, chegando a fundar en Rosario o diario ácrata El Despertador Hispano.
Froito das súas andanzas escribiría La indiada, la negrada y la gingrada des las repúblicas de la Plata.
Instalado en Madrid, cando a policía de Franco o foi buscar, ao abrir a porta do dormitorio, quedaron estupefactos: estaba esquelético, cego e non controlaba as súas funcións fisiolóxicas, pero naquela especie de cubil tiña un balón ao que abrazaba. Desculparanse e marcharon.
Nicasio Pajares si que era un porteiro. Levara a vida dun porteiro, escribindo con humor de porteiro, dominando sobre todo o insulto, e morrendo só coma un porteiro… Pero parando o último penalti da súa vida.
Moitos consideran que o penalti é como fusilar a un porteiro. Nicasio Pajares non foi fusilado porque tiña parado moitos penaltis.
Eu sigo aínda a ser porteiro. Un porteiro de fútbol. Porque un porteiro éo toda a vida. Nunca claudica nin abandona, aínda que non xogue xa partidos na realidade e só realice paradas en soños.
Pero como se desfruta parando, voando, voando… soñando!
O ano pasado Chile, con trece millóns de habitantes, editou menos de trescentos títulos, unha cantidade que non chega ao que publicamos nós. Como se pode andar cara á recuperación dos sinais de identidade se as estruturas culturais se derruban?