A Nosa Terra

Categoría: Galiza

  • O esperpento político de Xinzo de Limia

    O esperpento político de Xinzo de Limia

    A dimisión da tenente de alcalde, Montserrat Lama, e o seu pase desde o PP a Ciudadanos, ou de tres alcaldes na última lexislatura, son apenas os retallos do esperpento municipal no que se converteu Xinzo da Limia, desde 1979. Todo un exemplo do que pasa en Ourense.

    As ras teñen que liscar río abaixo na procura de auga, nunha emigración anual forzada. Os parrulos andan a enxergar nas pucharcas para bañarse. E os cabalos aprópianse da canle do rio Limia ao seu paso por Xinzo, pacendo na herba vizosa e “gañando a cebada” (emborcallándose na area). Máis de catro meses ao ano a canle do rio vai seca ao seu paso pola vila.

    Que máis dá, o alcalde Antonio Pérez prometeu antes das eleccións municipais do ano 2011 que construiría un “porto deportivo”, con todo o arrouto do que foi capaz.

    As críticas da oposición non se fixeron agardar, clarificando a incongruencia. 

    Desde Portos de Galicia sacaron un comunicado no que afirmaban que “estamos a elaborar un estudo das potencialidades e alternativas para o impulso da negación fluvial do rio Limia ao seu paso por Xinzo”.

    Antonio Pérez, exalcalde da Limia,

    E que dicían os veciños… Pois a maioría, aínda ollando a evidencia de que non hai auga, consideraban que “se o prometeron, algo farán”.

    Do porto e dos 200.000 mil euros que se ían investir nunca máis se soubo, mais Antonio Pérez foi elixido alcalde por maioría absoluta.

    Estivo no cargo até que o 21 de marzo do ano 2018 foi condenado por prevaricación e inhabilitado por oito anos e medio, sen considerar a dimisión até que se substanciou a sentenza. 

    Dimitiu pero segue a mandar, a ser o alcalde de facto. E así o denuncia Montserrat Lama, antes de abandonar o PP e fichar por Ciudadanos para ser a cabeza de lista limiá. A tenente de alcalde marchou escaramonada. Lama, que tamén era a voceira da Deputación de Ourense, non foi a electa para presentarse como candidata do PP.

    O partido optou por Antonio Fernández Veiga, que xa fora concelleiro con Antonio Pérez. Hai que dicir que a elección do candidato popular tivo o seu aquel: o ex alcalde inhabilitado, Antonio Pérez, presidiu a mesa da executiva que tomou a decisión. Os militantes non votaron e nin sequera foron avisados. E a derrotada Montserrat Lama escandalizouse con esa foto.

    Iso si, o PP convocou un pleno urxente, para repoñer o posto da concelleira díscola.

    Cinco minutos que chegaron para que a oposición lle sacara as cores non só ao PP, tamén á candidata de Ciudadanos, preguntándolle que se eran tantas as irregularidades como non as denunciara e dimitira xa antes.

    Con Isaac Vila chegou a dereita a alcaldía e con el chegaron tamén todos os enguedellos que arrastra Xinzo desde entón.

    Para alcalde, Isaac Vila

    Pero alcalde, alcalde, o que é que se di alcalde, porque llo seguen chamando anos despois de xa non exercer, en Xinzo, desde 1979, só hai un, Isaac Vila.

    Isaac Vila, corenta anos intervindo na politica de Xinzo.

    Con Vila chegou a dereita a alcaldía e con el chegaron tamén todos os enguedellos que arrastra Xinzo desde entón. Vila instaurou un xeito de facer política clientelar e moi mirado polos seus intereses, que non é única, sobre todo en Ourense, pero si que a perfeccionou.

    A súa obra mestra foi cando instalaron a fábrica de vidro (Vidriera de Atlántico) de vida efémera e moi subvencionada, como pasou con outros moitos proxectos ligados a persoas relacionadas co PP.

    Isaac Vila non só se facía pasar polo propietario da empresa, que non era, senón que prometía a todos postos de traballo.

    Un día pregunteille a un dos propietarios:

    – Cantos postos de traballo leva prometido o Vila? 

    – Máis de tres mil. 

    – Pero iso é case a metade do censo de Xinzo. 

    -Claro que é.

    – E como ides facer, se a empresa non vai a contratar a máis de duascentas persoas? 

    – Iso mesmo llo preguntei eu. E ti sabes o que me dixo… Que eu non entendía nada de política. E explicoumo así: eu, a todos os que veñen, dígolles que si, que non se preocupen que os coloco. Os que entren vanme quedar agradecidos, non só eles, senón os familiares. Como moi pouco, serán preto de mil persoas. Moitos dos que non entren, tamén me estarán agradecidos, porque me molestaron e pensan que fixen todo o que puiden para colocalos. Serán máis de mil persoas. Outros tantos, polo menos, pedíronme un favor e non se van pór contra min publicamente, senón bótollelo en cara… Así que xa teño a maioría absoluta asegurada.

    E acertou. Así foi como gañou por maioría absoluta no ano 2003 logo de estar inhabilitado desde 1997 por prevaricación, por facer negocios co concello.

    Foi substituído polo seu compañeiro de CG e tenente de alcalde, Ramón de la Fuente, que foi apoiado polo PSOE e BNG, sen que os concelleiros do PP aparecesen polo pleno porque non se puxeron de acordo con Baltar.

    Desde o ano 1999 ao 2001 existiu un interregno en Xinzo, no que gobernou unha coalición formada polo PSOE, BNG e Coalición Galega, co socialista e militante do PCG até 1985, Iglesias Sueiro, de alcalde.

    As cousas comezaron a mudar pero non podían permitilo, así que, na segunda parte da lexislatura o alcalde foi Xosé Antonio Feixó Alonso. Este empresario presentaríase no ano 2007 a alcalde no concello de Baltar, polo PP, acadando a maioría absoluta.

    A campaña electoral estivo chea de denuncias. Feixó Alonso foi acusado pola candidata socialista de ameazala para que non se presentase e, tamén, de tentar mercar a candidatos para que se retiraran.

    O alcalde recoñeceu os feitos no xulgado, pero dixo que o ofrecemento de 6.000 € era só unha brinqueta que interpretaran mal.

    A lexislatura dos tres alcaldes

    Manuel Cabas, alcalde de Xinzo.

    O 22 de marzo do ano 2018, o alcalde Antonio Pérez, presenta a dimisión por “motivos familiares”, cando a realidade é que estaba obrigado polar lei ao ser condenado e inhabilitado.

    Como substituto  foi nomeado Manuel López Casas, que xa fora concelleiro no 1979 e ocupara diversos cargos na administración autonómica, ademais de ser parlamentario. Pero López Casas tamén dimite, e o 22 de agosto de 2018 Xinzo ten un novo alcalde. Trátase de Manuel Cabas López, que encabezara a lista do PSOE no ano 2007 e fora fichado por Antonio Pérez.

    A elección tivo lugar nun pleno no que os concelleiros da oposición tiveron novas só pola prensa.

    Para estas eleccións municipais, Antonio Pérez logrou situar a Antonio Fernández Veiga como candidato, desprazando a Monserrat Lama.

    Poida que a política na comarca da Limia non se entenda sen as relacións empresariais entre os principais actores, que, ademais de compañeiros de militancia, son tamén socios.

    O ex alcalde de Os Blancos, Xosé Antonio Rodríguez Ferreiro, foi condenado a cinco anos e tres meses de prisión por roubar 200.000 euros das arcas municipais. Antes, ergueulle un busto na localidade a Xosé Luís Baltar, póuxolle o seu nome única rúa-estrada e ao multiusos… e a súa muller conseguiu un emprego na Deputación de Ourense.

    Ferreiro quedou inhabilitado para cargos institucionais, pero seguiu facendo política a prol de Baltar e, ademais, desde o cárcere, contrataba cos axuntamentos da comarca obras para a súa empresa. Entre eles con Xinzo.

    Formou un sólido equipo político co rexedor de Baltar e antes de Xinzo, Xosé Antonio Feixó e con Antonio Pérez, alcalde de Xinzo até a primavera do ano pasado.

    Logo da substitución de Isaac Vila, o triunvirato sentou as bases do baltarismo na comarca da Limia.

    A xestoría de Antonio Pérez fíxose cargo dos negocios do seu colega Rodríguez Ferreiro mentres este estivo na cadea. Cando saíu libre enfadáronse por como xestionaran os seus intereses, non sabemos se económicos ou tamén políticos.

    O ex-alcalde dos Blancos, José A. Ferreiro

    Dáse a circunstancia que Ferreiro conseguira o terceiro grado contra todo prognóstico: só cumprira un ano de cadea dos cinco e medio a que fora condenado e non devolvera ao concello de Os Blancos os 200.000 euros que substraera no ano 1997.

    Xa en liberdade racháronse acordos e, tramitáronlle un expediente por infracción grave na cadea de Pereiro de Aguiar, que o levaron, de novo, ao segundo grado. Non podía saír.

    Mais para entender o mundo electoral da Limia, hai que situarse nos anos setenta, cando o grupo dos “curas Vitorinos” como lles chamaba o historiador Francisco Carballo, montan unha rede clientelar que tiña unha pata en Coren, outra na Caixa de Aforros de Ourense e a terceira nos concellos. Destacaba neste apoio a familia Laxe.

    Foron eles os que lle deron o poder a Vitorino Núñez, que, cando foi seducido para aliar o PP cos seus Centristas de Galicia, e ocupar o cargo de Presidente do Parlamento, deixou a Deputación e perdeu non só o poder, senón as bases de votos.

    En Ourense, Valdeorras a parte,  o poder ten dúas patas, a Deputación, que é a principal empresa da provincia, e Coren. Onde se xuntan son invencíbeis. Sabíao ben Franqueira. Vitorino Núñez laiouse moitas veces da súa equivocación.

  • Cando a UPG se entrevistou cos líderes da República no exilio

    Cando a UPG se entrevistou cos líderes da República no exilio

    Xosé Soto Rodríguez aproveitaba as súas viaxes polo mundo adiante, a finais dos anos sesenta do século pasado como gaiteiro do Ballet Galego Rey de Viana, para montar células da UPG polo exterior. Pero non só iso. Tamén facía de embaixador da por entón recén creada fronte patriótica galega para realizar visitas institucionais a distintas personalidades.

    Especial relevancia ten a visita que realizou no 1967 en Buenos Aires ao Presidente da República Española no exilio, Luís Jiménez de Asúa.

    Conta Soto, coñecido tamén como Xosé de Arxeriz no seu libro de memorias, Sombras, Ecos, Olgas (Fundación Xosé Soto de Fión, 2016) que abordou co presidente republicano, en nome da UPG, dous temas principais: as nacionalidades e o camiño para a superación do franquismo.

    “No primeiro punto vin que non había nada que rañar: don Luís non só se opoñía ao dereito de autodeterminación, senón que consideraba retrógrado o cultivo das culturas rexionais, rémora que nos faría recuar no canto de avanzar. Porque, pense, amigo Soto, que esas linguas que vostedes tanto estiman carecen incluso de léxico para manexarse na abstracción ou expresar conceptos elevados…”. Así relata Soto o primeiro tema da súa entrevista.

    Non lle ía ir moito mellor cando comezan a falar de como pórlle fin ao franquismo:

    “No tema da loita armada case que se me alporiza, e máis aínda a súa dona que viña de se incorporar á conversa: que horror!, a tiros outravolta!. Uns irmáns matando a outros. Outra vez a guerra ou as guerrillas, como vostede di. Que horror! Don Luís cortou amábel e  cinicamente: muller, estes mozos son moi fieis a tradición, se até a verba guerrilla é unha achega española a linguaxe universal”.

    Claudio Sánchez Albornoz e Luís Jiménez de Asúa

    Rematada aquela conversa telefonáronlle a don Claudio Sánchez Albornoz para que o recibise. Seguindo o relato de Soto entrevista co Presidente do Consello de Ministros non foi moito mellor:

    “Don Claudio, nada máis sentarnos ao redor da mesiña do braseiro espétame: así que é vostede comunista…

    – Profesor!, como di vostede iso?

    – Ah!, pois porque mo dixeron a min.

    – Quen?

    – Un paxariño.

    – Hummmm! E como llo dixo?

    – Por teléfono.

    – Mire, profesor: só Seoane [Luís] e a señora de Jiménez de Asúa puideron falarlle de min e estou seguro que lle mencionaría a un universitario progresista.

    – Claro, claro! Iso mesmo…Se saberei eu o que esconde ese cualificativo de progresista.”

    Seguiron a falar pero o fío da conversa quebrou: “pola crueldade de Franco, pola súa brutalidade e estolidez, estou eu aquí… E non sei até cando; pero se vostedes tiveran gañado a guerra, a min tamén me terían fusilado de inmediato.

    – Por favor, profesor, de sobra sabe vostede o moito que o apreciamos persoalmente e admiramos o seu saber”.

    Facsímil do primeiro número de Terra e Tempo, boletín da UPG, en 1965

    Xosé de Arxeriz afirma que “a tónica da conversa co Presidente do Consello de Ministros estaba a ser pouco máis ou menos (pero en versión rupestre, serrán de Gredos) unha mala fotocopia da que mantivera un día antes co Presidente da República. Ambos os dous eran os cabezaleiros institucionais da nosa lexitimidade no exilio”.

    Sánchez Albornoz despediuno co agasallo dun opúsculo sobre a Escola de Traductores de Toledo coa seguinte dedicatoria: “A José Soto, despois de fracasar no intento de convertelo á liberdade”.

    Na entrevista Xosé Soto estivera acompañado do seu discípulo, Ricardo Palmás, que seica non dixo palabra. Saíron os dous galegos en silencio e, logo de andar un anaco, Xosé de Arxeriz sóltalle ao compañeiro: “Palmás, escoita: este bo señor vive no 1481… Cando os Reis Católicos comezaban a construción das Españas.

    – Amigo Soto, isto que vés de dicir téñollo que contar esta mesma noite a Seoane, porque denota un inxenio que destila malignidade. O que ti dis é cruel, pero é certo. Seoane, que tamén é moi cáustico, vaise divertir”.

    O pouco que lles importaban as autonomías e as “culturas rexionais”  mantíñano tamén outros personaxes cabezaleiros da República.

    Enfrontamento con Indalecio Prieto

    Esta visión de Galiza e o pouco que lles importaban as autonomías e as “culturas rexionais”  mantíñana outros personaxes cabezaleiros da República. Xosé de Arxeriz relata no seu libro de memorias unha anécdota que lle contou Ramón Fernández Mato, deputado exiliado por Lugo.

    Celebraba xuntanza as Cortes da República en México capital e Indalecio Prieto realizou “unha atrocidade contra as autonomías, un cántico en toda a regra ao xacobinismo centralizador”.

    “Castelao, seica embargado pola emoción e o cabreo, non foi quen de lle responder, así que tomou a palabra o deputado por Lugo:

    – Tome nota a súa señoría de que o xuízo que acaba de proferir é, de feito, e con todo o dereito, merecedor da máis cálida felicitación do Caudillo. Si, do tirano uniformador que, se se dignase responder desde o seu cumio a modestísima condición e calidade da súa señoría, remitiríalle, xunto cos seus parabéns, a condecoración ad hoc e o título de edecán honorario”.

    Prieto seica quedou sen fala, tardando un anaco en reaxir, mentres Castelao se abrazaba a Mato dándolle as grazas”.

    Xosé Soto co arcebispo de Xerusalén en 1981

    Xosé de Arxeriz, unha personaxe singular

    Xosé Soto Rodríguez O Saviñao, 1938), coñecido como Xosé de Arxeriz, é hoxe o presidente da Fundación Xosé Soto de Fión, creada no 1996 e todo un referente na recuperación do patrimonio histórico artístico, á que lle doou as súas propiedades: o ecomuseo e o “rus” de Arxeriz, no Saviñao, o pazo de Suatorre e a Torre de Arcos, o solar da súa familia en Chantada,  e o Castelo de Doiras en Cervantes.

    Nos comezos da Unión do Pobo Galego en Madrid, onde aínda reside, tivo un papel destacado, unindo o seu compromiso coa causa, coa súa posición de mozo de familia acomodada e don de linguas, estudara en diversos países, sobre todo Alemaña, coa súa relación con personalidades e altos cargos do Réxime, como o presidente do Centro Galego de Madrid, o xeneral Constantino Lobo Montero.

    Foi no Centro Galego de Madrid onde aprendeu a tocar a gaita. Despois pasou a enrolarse no Ballet Galego Rey de Viana, percorrendo con el medio mundo, e aproveitando para montar células da UPG ou realizando visitas institucionais en nome do partido que viña de nacer. Daquela era coñecido como Pepiño da Gaita.

    Con Felipe González en 1980 nunha reunión da Internacional Socialista.

    Logo viría a súa relación con Tierno Galván de quen foi secretario, a entrada no PSOE, no que ocupou diversos cargos nas relacións internacionais do partido, maiormente cos servizos secretos: “coido que a CIA e o KGB chegarían a ver en min unha inversión asumíbel a prazo histórico como peón na carreira polo amortecemento das tensións”.

    Así o conta no seu libro de memorias Sombras, Ecos, Olgas, perto dun milleiro de páxinas nas que debulla a súa vida e pensamentos, nas que se mostra “fiel a Galiza” e non renuncia aos seus anos de militancia nacionalista nin as amistades daqueles tempos. Para el o grande referente foi Bautista Álvarez.

  • ‘A sociedade despreza os vellos’

    ‘A sociedade despreza os vellos’

    O sociólogo Ramón Muñiz de las Cuevas publicou en 2001 en Laiovento o seu traballo Benvida maldita vellez, unha achega a un dos grandes desafíos da sociedade contemporánea, estudado desde unha mostra de homes e mulleres dun bairro da Coruña. Esta entrevista, unha entre as varias que ao longo dos anos se lle fixeron a Ramón Muñiz en A Nosa Terra publicouse en 2004 (Nº 1129). 

    O título parece que fala de darlle a benvida a unha desgraza. Por que maldita vellez?

    En realidade todos de mozos temos o desexo de chegar a vellos, pero a paradoxa é que logrado ese obxectivo topamos en que é unha idade que a sociedade despreza, exclúe, e a maiores atópaste con máis fraxilidade, con problemas de saúde.

    Peor aínda nunha sociedade que vende a eterna xuventude?

    Para a sociedade o que ten valor é a xuventude. De feito oriéntase na formación de man de obra, a idade adulta é a da consideración social e propiamente a da produtividade, e a vellez enténdese como un período no que xa non ten sentido a aprendizaxe porque xa non hai un horizonte produtivo. A que adican os vellos? Ao lecer, pero a un lecer exclusivamente banal. Velaí encaixan a maioría das actividades nos centros sociais e de xubilados. Non se pensa nun ocio que inclúa aprendizaxe por unha banda e tamén capacidade de ensinar. Antes o labrego formaba outro labrego e o sabio aínda podía ter alumnos, hoxe hai unha tendencia a arrumbalos. Hai unha política de idades que é excluínte.

    O primeiro chanzo da vellez é a xubilación. Eses primeiros anos son críticos?

    Depende moito do traballo que se levara. Nos traballos moi pesados a xente está desexando que chegue mentres que moitos autónomos queren retrasala. Hai un choque, levantarse pola mañá e pensar agora que fago? Pero en xeral vanse habituando, asumindo a xubilación e chegan a estar contentos. O meu traballo está feito sobre unha mostra de vellos con baixa instrución, pero que hoxe representan ben a unha parte maioritaria da sociedade galega. As entrevistas fixéronse nun bairro da Coruña, pero pode valer para calquera cidade galega. O que se se observa é que ninguén fai nada, tampouco os poderes públicos, para estimular actividades creativas ou de aprendizaxe.

    Vostede di que había que considerar laboralmente a prevellez?

    Chégase a unha idade, á volta dos sesenta anos, na que se dorme menos, hai menos capacidade físi- ca e de certo aumentan as baixas e o absentismo laboral. Daquela penso que debía pensarse nun período laboral especial, porque por unha banda a experiencia é un grado e unha necesidade para as empresas e non se pode prescindir desa xente, pero pola outra precísase fundamentalmente máis descanso. Agora apenas hai algún día máis de vacacións por anos traballados e iso non abonda. Economicamente debería funcionar e ademais daría oportunidade de entrar xente nova que demanda traballo.

    Nunha sociedade dominada polo mercado estar vello é caro, pero tamén é negocio?

    Está sendo un negocio, pero penso que hai demasiadas residencias para non tanta demanda, sobretodo pensando que nas privadas os prezos son un disparate. O negocio fano porque dinque son privadas pero benefícianse de concertos coa Xunta, ou do cheque asistencial… Agora estanse metendo a facelas os bancos e tamén multinacionais, pero é para pensións moi elevadas.

    E que se fai cos que non teñen posíbeis?

    A única posibilidade son as públicas. Cóbranlles un 75% da pensión pero permítenlles unha calidade de vida. As privadas tamén os collen mediante acordos pero como o fin é o negocio tenden a reducir persoal, deteriórase a alimentación…

    Por que os vellos non poden participar nas asociacións viciñais, na política…? Hai que evitar que se separen do mundo.

    O libro comeza cunhas historias de vida. Hai uns modelos de resposta comúns? A persoa hiperactiva, a que descubre a soedade, a que se preocupa só polo futuro dos fillos…

    Pero hai que facerlles ver que están nun tempo no que tamén se pode aprender. Poden ir a clases, poden dalas. Xa ten habido moi-tas experiencias positivas en es-colas do medio rural, pero tamén através de asociacións. Por que os vellos non poden participar nas asociacións viciñais, na política…? Hai que evitar que se separen do mundo. Por si mesmos non o van facer, pero hai educadores preparados e hai unha obriga de facer políticas nesa dirección.

    Téñenlle medo á morte?

    Dan por feito que a vida está rematando, é xente con pouco ilusión. Perderon relacións sociais e vanse deixando quedar na casa, porque non saben disfrutar de calquera oferta dun ocio máis creativo. Polo xeral a familia é o refuxio e eles acostúmanse a que a vida está a rematar. O que non aceptan é a posibilidade do sofremento e a agonía, é a iso ao que lle teñen medo. A morte acéptana.

    Da vida do vello na aldea á da cidade que mudou?

    Mudou moito. Había unha tradición de coidado dentro da fami-lia, que os novos hábitos de vida modificou. Penso que falta cariño, pero aínda permanece a influencia da familia pero con máis necesidade de axudas formais, sexan residencias ou centros de día.

  • Ramón Muñiz, un dos imprescindíbeis

    Ramón Muñiz, un dos imprescindíbeis

    Eu non sei con que Ramón Muñiz quedarme. Se con aquel traballador da Extensión Agraria de Compostela que teima na dirección clandestina da UPG pór a andar as Comisións Labregas, creando e dirixindo os Comités de Apoio a Loita Labrega (CALL) nos que un grupos de mozas e mozos, maiormente estudantes, mestres, profesores, pero tamén profesionais liberais, fomos mandados por Galiza adiante non só predicar a boa nova de que outra Terra era posíbel, senón de que había que volver a organizarse.

    Predicadores, no senso máis estrito da palabra, pois, naquel primeiro grupo, tamén había algúns cregos, aos que Ramón Muñiz tamén enleara.

    Se algo era Ramón Muñiz era optimismo e afouteza.

    Ramón Muñiz, entre Xaquín Acosta e X.M. Beiras, durante a Asemblea fundacional do BNG en 1982, na Coruña. ©Xan Carballa-Fundación A Nosa Terra

    Se con aquel Ramón Muñiz que foi quen de tecer complicidades na creación do Bloque Nacionalista Galego, entre viaxes por toda Galiza creando grupos de independentes. Visitas a Xosé Manuel Beiras e a Aurichu Pereira, diálogos cos seus ex compañeiros na dirección da UPG, Elvira Souto e Ramón López Suevos. Chamadas a Francisco Rodríguez e a Bautista Álvarez. Conversas con Mariano Abalo e intentos de “domesticar” a Méndez Ferrín, (que aínda non pergueñara a Posición Soto, que, pasado o tempo, asumiría X. M. Beiras na creación de AGE), e aos de Galicia Ceibe e, aínda, aos libertarios de Arco da Vella.

    Un traballo semellante de muñidor que xa realizara cando a creación da AN-PG.

    Ramón Muñiz éra unha persoa dialogante. De consenso, non por condición, senón por razón.

    Ou con aquel Ramón Muñiz, primeiro xerente de Promocións Culturais Galegas S. A., a empresa editora que revive no 1977 o semanario A Nosa Terra, tentando imbuír un pouco de realismo ao ímpeto dunhas mozas e mozos xornalistas que teimaban en comerse o mundo e estar en todos os lados. Os días e os cartos daban para o que daban e alí estaban el e Perfecto Ramos para deixalo claro.

    Ramón Muñiz era realista, pero teimaba en transformar esa realidade.

    Ou con aquel Ramón Muñiz que no II Congreso da UPG comezou polemizando pola constitución da Mesa que tiña que dirixir o Congreso e rematou facendo o mesmo, con X. L. Ledo e outros “das labregas”, en cada unha das cinco Comisións.

    Aínda o estou escoitando: “o que controla a mesa, dirixe os debates, e quen dirixe os debates, gaña o Congreso”. E senón que llo digan aos de En Marea e a Villares. Ramón Muñiz era un polemista nato e teimudo.

    Ramón Muñiz intervindo na Asemblea fundacional do BNG en 1982, na Coruña. ©Xan Carballa-Fundación A Nosa Terra

    Ou con aquel Ramón Muñiz que dirixiu as primeiras campañas electorais do BNG, tentando darlle un aire novo, asimilalo un pouco na forma aos partidos tradicionais, no xeito de comunicar as mensaxes. Lémbrome daquelas discusións con Francisco Trigo, nos locais de A Nosa Terra, da que era conselleiro, na rúa Doutor Cadaval de Vigo.

    Ramón Muñiz non só cría na xente, senón que coñecía ben Galiza.

    Ou con aquel Ramón Muñiz, que volvía a Madrid, onde se afiliara a UPG no 1967, e que comeza a falar da importancia da memoria histórica. Pasando da análise aos feitos comandou un grupo (Xosé López, Lois Celeiro, Pablo Viz, Carlos Basalo…) que comezaron a percorrer Galiza desde Ortegal ao Miño magnetófono na man, para deixar plasma a resistencia das galegas e galegos ao Cabalo de Atila, a súa loita e, en moitos casos, tamén a súa vitoria, aínda que semellara, daquelas, que fora ao contrario.

    Foi esa idea da importancia da memoria a que o levou, nos últimos anos, a consagrarse non só a difundir a memoria do seu amigo Moncho Valcárcel, senón de todo o que implica a súa loita. Un día dixo do BNG: “é precisamente a súa historia a que lle da credibilidade no presente e seguridade no futuro”.

    Muñiz era un home de acción que sabía da importancia de construír o propio relato… E de amizades.

    Ou do Ramón Muñiz ecoloxista, que andaba Galiza na procura de inmortalizar, defender e mostrar lugares singulares. Así foi quen de construír os seus libros sobre as fervenzas.

    Ou o Ramón Muñiz da Rede Galega contra a Pobreza ou  da Asociación para o Traballo Social e Comunitario. Sempre disposto non só a loitar polos máis desfavorecidos, senón polas causas máis nobres. Loitar non desde a caridade, senón desde a xustiza e a actividade política, único xeito de poder mudar a situación de fondo.

    A Muñiz gustáballe resolver os problemas indo ao fondo.

    Se me teño que quedar con algún Ramón Muñiz quedareime co do sorriso franco e o da aperta forte…

    Asemblea labrega en Lugo contra a Cuota Empresarial en 1978. Intervén Ramón Muñiz. ©Fundación A Nosa terra

    O director da loita das Encrobas

    Ou o Ramón Muñiz que, aquel domingo de febreiro de 1976 se achegou As Encobras.

    Todo estaba preparado para darlles o cheque aos veciños en pagamento dunhas terras que tiñan que abandonar, non se sabía para onde nin como, só o cando.

    O verdadeiro crego das Encrobas arengaba: “Isto é coma un exército no que eu son o voso capitán. E un capitán nada pode facer sen os seus soldados, pero tamén os soldados non poden facer nada sen o seu capitán”.

    Pero alí, quen apareceu como o capitán foi Manuel Rodríguez, Manolo das Encrobas, que interrompeu o discurso do crego berrando:

    – Os cartos non solucionan nada.

    – E logo que queredes?- Un caciquiño tentou deixar coa palabra da boca ao Manolo.

    Pero este non calou, e comezou a declamar as peticións que Ramón Muñiz, agardando detrás del, lle preparara, e que se podían resumir en “cartos non, traslado da poboación” que logo daría paso a “a terra é nosa e non de Fenosa”.

    Manifestación en Carballo en maio de 1978, en defensa do areal de Baldaio.

    E logo viría o papel de Muñiz, como comisionado do Comité Central da UPG en Baldaio ou en Xove. O Muñiz que deseña a campaña contra a Cota Empresarial Agraria.

    O Ramón Muñiz exiliado en Portugal no 1975 e que non lle importaba actuar na sombra sempre que a situación o requirise.

    Ou con aquel Muñiz que chegou a Chantada a comezos de 1973. Chegou nun Alpine, que none ra calquera cousa e contactou comigo a saída do instituto:

    -Ti es Eiré, eu son Marcelo (ou seu nome de guerra).Veño para que montes unha asemblea entre os veciños para reclamar o monte Faro para as parroquias.

    Nin o coñecía nin tiña escoitado falar del. Deume a orde. Eu monteina, pero a Garda Civil desmontouma.

    Ramón Muñiz, xunto a Encarna Otero e Lois Diéguez ©Xan Carballa-Fundación A Nosa Terra

    Ou con aquel Ramón Muñiz que aínda non hai un ano, cando lle mandei un artigo que me pedira para o libro sobre Moncho Valcárcel me chamou e me dixo de xeito imperativo: “tes aí un paragrafo que che vou eliminar. Distorsiona a mensaxe e pode dar unha idea equívoca dese dirixente do que falas, pero, sobre todo, poden utilizar o dato para atacar a UPG. Xa sabes como fan”.

    Era so unha anécdota dun 1º de Maio. Pero sacouna, non o ía sacar, porque Ramón Muñiz foi sempre leal coa persoas, pero sobre todo coas organizacións nas que traballou… E sempre tivo unha seguridade en si mesmo que, como sucedía coa maioría dos dirixentes nacionalistas dos anos setenta que eran de boa familia, e que  non tiñamos os pobres do leiras.

    Pero se me teño que quedar con algún Ramón Muñiz quedareime co do sorriso franco e o da aperta forte…

    Pero Ramón Muñiz foi, sobre todo, ese home imprescindíbel no nacionalismo galego moderno.

  • O escándalo das concesións hidroeléctricas

    O escándalo das concesións hidroeléctricas

    En Galicia caducan agora a concesión de 14 saltos pero a maioría deles vánllela prorrogar, como pasou xa co dos Peares. Hai unha vara de medir para os pequenos e outra para os grandes. Até de agora, o Estado veu incumprindo sistematicamente as súas leis e as directivas europeas. Sequera lles reclama as empresas o 25% que por contrato teñen que entregar para usos sociais.

    Cando a finais do ano 1957 comezaron os movementos de terras para construír o salto de Belesar, ao alcalde de Chantada, Xosé Vázquez Yebra, non se lle ocorreu nada mellor que pedirlle a Fenosa que solicitase e pagase licencia de obras coma calquera veciño.

    Aos poucos días xuntáronse a comer no restaurante Catro Camiños de Chantada o director xeral de Fenosa, Benigno Quiroga, o Gobernador Civil de Lugo, Enrique Otero e o presidente da Deputación, Luís Ameijide.

    Comeron troitas e perdices e, ao rematar, chamaron polo alcalde para que se presentase alí ipso facto. Sen convidalo sequera a café, comunicáronlle que quedaba cesado no seu cargo.

    Non era un alcalde calquera, a súa familia viñera patrimonializando o posto de alcalde dese municipio, só coa paréntese da II República.

    No seu lugar nomearon a Xosé Regal Vázquez, un dentista que tiña o grande mérito de ser amigo persoal de Benigno Quiroga.

    Serviu tan ben a Fenosa que mentres el mandou e puido designar os seus sucesores a empresa nunca tivo que pagar o canon eléctrico. O contencioso nos tribunais comezou no 1993, cando accederon ao goberno os nacionalistas e non rematou até o 2007, cando volveron a ocupar a alcaldía. Polo medio, votacións do actual alcalde, Manuel Varela, tanto no concello como na Deputación, mostrándose contrario á execución da sentenza do TSXG que lle daba a razón ao concello.

    Como se pode observar,  a man de Fenosa non só e longa, senón que preme con intensidade onde ten que premer.

    A Naturgy (antes Fenosa) remataríalle a concesión do salto de Belesar, o máis importante de Galiza, no ano 2013. Hai que ter en conta que as obras comezaron no 1957 e que a central hidroeléctrica se inaugurou no 1963, aínda que Fenosa se fai coa concesión para o aproveitamento hidráulico do Miño a fin dos anos cincuenta segundo a lei 1879. Con ela en vigor, a concesión era só por 50 anos. Pero no ano1975 entra en vigor un texto legal a que se acolle Fenosa para prorrogar os aproveitamentos de todos os seus saltos 25 anos máis.

    As eléctricas non só as saben todas, senón que forman parte da cerna do Estado. Así que construíron en Belesar dúas novas centrais, ampliando así a concesión case sine die se as leis non se cumpren.

    O encoro dos Peares como exemplo

    A afirmación pode semellar gratuíta, pero non o é se temos como referente o que ditaminou o goberno Zapatero para o encoro de Os Peares. A concesión caducaba no 2010 e renovárona, un ano antes, até o 2059, superando os 75 que fixa o Regulamento do Dominio Público Hidráulico.

    Fenosa tamén solicitou daquela a ampliación da concesión tendo en conta que construíra dúas centrais contiguas á grande presa.

    Non se trataría de dúas novas presas ou muros, senón de dúas novas centrais coas súas correspondentes turbinas, alertan desde Ríos Con Vida.  O catedrático de Dereito Administrativo, Pedro Brufao considera que nestes casos existen graves problemas para aplicar a legalidade.

    Pedro Brufao, catedrático de Dereito Administrativo.

    Esas novas turbinas, contiguas ao salto principal, son unhas turbinas que están a instalar tanto Naturgy como Iberdrola en todas e cada unha das principais centrais hidroeléctricas galegas.

    As propaganda oficial das empresas afirma que, como reutilizan a auga do xerador principal, bombeándoa de novo ao encoro coa súa propia electricidade, son moi rendíbeis, tanto desde o punto de vista económico como ecolóxico, pois non só non xerarían impacto ambiental, senón que, agora, “permiten que a canle do río leve auga onde antes estaba seco”.

    Os ecoloxistas de ADEGA non están de acordo. Afirman que estas novas centrais””modifican substancialmente as concesións dunhas zonas que deberían de recuperarse”. Polo que critican que o ministerio prescindira no 2007, no caso dos Peares, “da correspondente avaliación de impacto ambiental”.

    “Ao extinguirse o dereito concesional, reverterán na administración competente, gratuitamente e libres de cargas cantas obras fosen construídas dentro do dominio público hidráulico para a explotación do aproveitamento”, di a lei.

    E iso queda moi ben para as centrais pequenas, pero non para as grandes presas hidroeléctricas, que pertencen ao oligopolio.

    Enviande, a primeira central que caduca

    A minicentral de Enviande non só é a primeira á que lle caduca a súa concesión, senón que tamén vai ser a primeira, e, de momento, a única da que o Estado se faga cargo, aínda que só sexa de xeito temporal.

    A Confederación Hidrográfica do Miño-Sil prepara xa un expediente para sacar de novo a concesión de Enviande a concurso público.

    Situada no municipio de Chantada, a hidroeléctrica conta con 1.100 KW de potencia e estaba agora explotada pola división enerxética de Aluminios Cortizo. A concesión rematou o 11 de decembro de 2016, pero, como ocorre con case todo o que ten que ver coa tramitación deste tipo de instalacións, a extinción da concesión asinouse o pasado 14 de marzo, “acordando reverter á Administración Xeral do Estado e adscribir á Confederación Hidrográfica do Miño-Sil este aproveitamento”.

    Non será a única. Existen outras 14 centrais, das 91 existentes nas Confederación Hidrográfica,  cuxa concesión tamén caduca nos próximos anos e deberá de ser revisada.

    O 10 de decembro do pasado 2017 finalizou o prazo da concesión da central de Castro Caldelas e o 10 de marzo deste 2018 a de Vilachán. A primeira delas, no Río Edo (Ourense), alcanza os 4.360 KW e está en mans dunha sociedade, con sede en Madrid, administrada por Eulogio Carlos Blanco Fernández.

    Existen outras 14 centrais, das 91 existentes nas Confederación Hidrográfica do miño-sil,  cuxa concesión tamén caduca nos próximos anos e deberá de ser revisada.

    A de Vilachán, no municipio pontevedrés de Oia, conta cunha potencia de 1.250 KW e o titular é a agrupación de interese económico Hidrotide.

    A data de aprobación das dúas centrais, como pasa coa de Enviande, é relativamente recente, en comparación co que é habitual neste tipo de infraestruturas (en 1992 e 1993 respectivamente), co que hai marxe para dar vía libre a unha prórroga.

    Así o pediron as empresas propietarias e, segundo a Confederación Hidrográfica Miño-Sil, “están a tramitar os expedientes de modificación de características e ampliación do prazo concesional”.

    Non será a última ocasión na que a Confederación Hidrográfica do Miño-Sil, teña que decidir sobre as prórrogas. Cantas e cales non o podemos saber. Tanto desde Iberdrola como desde Naturgy afirman que é “unha información confidencial”.

    A Confederación informa que as concesións das centrais a revisar serán 14, pero non  fornece máis datos. Nunha resposta por escrito do Goberno ao Senado, a principios de 2014, sobre a caducidade dos aproveitamentos no próximos dez anos incluía na conca a central de Castadón-Hervidoiro (1.210 KW en Pereiro de Aguiar) de Endesa, e a de Cabo, (4.900 KW na Cañiza), de Hidromedia Galicia.

    A CHMS licitou en agosto un contrato de asistencia técnica para a tramitación de expedientes sobre aproveitamentos hidroeléctricos. “En particular, expedientes de concesión, modificacións concesionais, revisión, extinción, autorizacións, estudos sobre a continuidade da explotación do aproveitamento con fins hidroeléctricos, e, no seu caso, tramitación do concurso público de explotación”, concretan na Confederación.

    É certo que, como afirman algunhas fontes, o Estado deixou pasar os 18 meses regulamentarios para reclamar as concesións dalgunhas centrais e así facer efectiva a prórroga? Non podemos sabelo.

    Construción de San Pedro II, ampliación por Iberdrola da central de San Pedro no río Sil

    O Estado non quere as centrais

    Desde o ministerio de Transición Ecolóxica afirman que aínda non tiveron tempo de tomar unha determinación do que van facer coas centrais que caducan, pero se tomamos en consideración a decisión tomada coa de Enviande, todo indica que o goberno do Estado dá as costas á explotación directa por tempo indefinido das centrais que vaian volvendo ás súas mans tras o fin do prazo das concesións.

    A Confederación Hidrográfica del Ebro e o goberno de Aragón poderían ser un exemplo a seguir en Galiza. Os primeiros levaban anos batallando por quedarse coa titularidade dos encoros que caducan na súa conca.

    A primeira batalla xa a gañaron cando conseguiron quedarse coa titularidade do encoro de El Puello, en Jaca.

    O goberno de Aragón, pola súa parte, tamén demanda a xestión dos saltos hidroeléctricos que vaian caducando, negándose que se lle prorrogue a concesión ás empresas.

    Non estamos a falar dunha batalla menor. O Observatorio de Sostenibilidade aposta por recuperar o total do aproveitamento das presas hidroeléctricas “como política de Estado”.

    O Observatorio de Sostenibilidade aposta por recuperar o total do aproveitamento das presas hidroeléctricas “como política de Estado”.

    Sería un xeito de abaratar o recibo da luz e que o impacto destes encoros repercutise na cidadanía. Como exemplo, poñen que, agora, o encoro de El Puello produce enerxía a un céntimo Kw/h, fronte aos 18 céntimos que cobran as empresas por quilovatio na mesma bacía.

    Un escándalo

    E se o Estado vai realizar novas concesións das centrais que caducan, cal vai ser a política a seguir? Que condicións lles imporá ás novas empresas? Farán cumprir a lei?

    As empresas concesionarias dos saltos hidroeléctricos asinaron que lle entregarían un 25% da súa produción ao Estado para usos sociais.

    Hoxe só hai unha empresa que cumpre o estipulado: Acciona que, logo da reclamación da Confederación Hidrolóxica do Ebro, comezou a pagar no 2014 ese 25% da enerxía hidráulica producida, a razón de 29´72 euros/MW/hora, máis impostos e gastos.

    A empresa Endesa, á que tamén lle reclamou a mesma CHE, négase a facer efectivo o pagamento, argumentando que no seu prego de condicións das concesións non aparece consignado o prezo, como si aparece nas concesións de Acciona, que son máis recentes. Mentres tanto, Endesa, záfase e non paga.

    Segundo datos do ano 2011, en Galiza hai instalados 3.337 MW en 147 centrais e minicentrais: 74 pertencentes á Xunta e 73 á Confederación Hidrolóxica Miño-Sil.

    Porque ambos organismos non reclaman ese 25% da produción que nos pertence e con efecto retroactivo? Só o salto de Belesar tería que pagar máis de 10 millóns de euros anuais para usos sociais.

    Recomendacións

    O Informe do Observatorio para a Sostenibilidade realiza unha serie de recomendacións relacionadas coas las concesións hidroeléctricas para reducir o custe da enerxía en España, así como os gases de efecto invernadoiro que as instalacións enerxéticas expulsan a atmosfera.

    Segundo datos do ano 2011, en Galiza hai instalados 3.337 MW en 147 centrais e minicentrais: 74 pertencentes á Xunta e 73 á Confederación Hidrolóxica Miño-Sil.

    A primeira é “recuperar o total dos aproveitamentos hidroeléctricos como política de Estado e volver a licitalos ou non, pero con condicións favorables para o ben común e non as determinadas hai 75 anos”.

    A segunda, “reducir o período de concesión das grandes hidráulicas a menos de 50 anos”.

    E, por último, analizar con detalles a priorización no uso da auga do resto de aproveitamentos tanto para regar como de abastecementos, en relación aos aproveitamentos hidroeléctricos”.

    Franco inaugurando o encoro de Belesar.

    O discurso de Franco

    Os encoros son moito máis ca fábricas de electricidade. Foron símbolo do Réxime franquista e construíronse segundo a súas disposicións ditatoriais e a comenencia das empresas que formaban parte do miolo do seu Estado.

    Ese espírito franquista semella que colonizou as augas dos encoros, borrando do mapa a lampreas, anguías, cangrexos, troitas e, aínda, ameixas. Tamén as pobres das xacías e mouras que habitaban as augas e moraban nos penedos dos vales anegados.

    Por non falar dos miles de veciños que perderon as súas terras e as súas casas, lugares dos que non quedan sequera letreiros que deixen constancia da súa existencia.

    Encoro de Belesar.

    Pero, entre todos os encoros que inaugurou Franco, ningún como o de de Belesar, “orgullo de España”. Este foi o discurso de inauguración do ditador (10-9-1963), sen parangón cos outros 70 pronunciados en idénticas circunstancias:

    “Dúas palabras soamente para saudar a tantos galegos e demais españois aquí reunidos, aos que tiven a satisfacción neste día de poder ver e chocar a man. E para felicitar ao presidente e propulsor desta Empresa e de tantas outras da rexión e a todos os que puxeron as súas mans nesta obra grandiosa que, utilizando o aforro rexional e estimulando o seu quefacer e as súas inquedanzas, lograron poñer en marcha este complexo eléctrico tan importante e transcendente para a economía da rexión e para a vida de España, non só pola obra en si, senón polo efecto multiplicador da riqueza da nación e dos postos de traballo. Moitas grazas a todos e a miña felicitación máis entusiasta aos técnicos creadores deste complexo que hoxe é o orgullo de España. Moitas grazas”.

    Como se ve, nin unha soa palabra para os veciños aos que lle anegaron as terras nin para os dos 30 lugares que quedaron baixo a auga.

    Luciano Yordi de Carricarte, enxeñeiro do embalse de Belesar.

    A réplica, en certo xeito, daríalla 25 anos despois Luciano Yordi de Carricarte, o enxeñeiro que construíu a presa máis alta de Europa coa técnica de construción máis anovadora (antes proxectábanse en tres dimensións, o de Belesar foi o primeiro en facelo en dúas), das habidas daquelas en todo o mundo: “Démolo todo (Galiza) para resolver o problema enerxético (de España), polo que agora (Galiza) debe esixir a montaxe, no seu propio chan, de industrias que teñan a súa base na enerxía, sen ter que enviala ao exterior”.

    Vostedes víronas?

  • Hai “bandas latinas” en Vigo? Que son os Betas? A Nosa Terra falou con varios membros do grupo

    Hai “bandas latinas” en Vigo? Que son os Betas? A Nosa Terra falou con varios membros do grupo

    Falo con Roberto que ten 17 anos mentres pasea o can. Nunca tivo ningún incidente e estuda cuarto da ESO nun colexio concertado de certo prestixio, aínda que vive nun barrio obreiro de Vigo.

    A madurez e a fluidez coa que se expresa fai que, por momentos, esqueza a súa idade.

    Imaxe desfigurada dun dos entrevistados na reportaxe.

    – Mira os Betas somos moitos, eu non teño problemas porque son “blanquito” e, aínda que os meus pais están separados, ocúpanse e preocúpanse os dous de min. Aínda así, eu non me adapto nesta cultura, cústame moitísimo. Síntome máis cómodo nos Betas, entenden mellor os meus gustos, as miñas costumes, e iso que a miña familia é de Paraguai e eu nacín en USA e viñen desde alí. Entrei en contacto con eles porque me sentía só e había un grupo que se metía comigo. Un día pasaban eles e de seguida lles contestaron. Grazas aos Betas libreime daqueles abusóns que levaban meses amargándome a vida. Os Betas saímos da afección ao fútbol e á música. Casualmente non lembro a ninguén de aquí.

    Pensa un pouco e engade.

    – Creo que isto ven do colexio. Eu como son branco e teño pasaporte de USA non teño problema, pero eles, polo que vexo, coñecéronse todos na primaria, mandáronnos a todos ao mesmo colexio.

    Non sabe dicirme cal. Hai varios colexios en Vigo onde se concentran os estranxeiros. Ao de Sárdoma arribaron en 2008 e chegaron a ser case o 50% nalgunhas clases. No do Picacho sucedeu outro tanto. Isto dificultou que se incorporasen a grupos de rapaces de aquí e foron formando un gueto.

    Nos Betas, como  en todos os grupos, pode haber algún membro que teña problemas coa xustiza. Algúns con vinte anos xa son alcohólicos. Case sempre se trata de rapaces que non tiveron pais que os encamiñasen, aterraron en colexios sen medios, como o do Picacho, desbordados e desmotivados.

    Nestes días os xornais de Vigo dan conta da realización de varias redadas e do desmantelamento dunha perigosa banda. Chegaron a atribuírlle ao seu “lugartenente” máis de cen furtos e atracos. 

    Polo de agora, hai decretada prisión provisional para dous supostos membros. Unha moza ingresou no hospital despois de guindarse por unha fiestra. É a irmá dun dos detidos e noiva do outro.

    Coas últimas modificacións do Código Penal poden ser acusados de formar unha Organización criminal grupos de só tres persoas.

    Segundo a policía e a Garda Civil, trátase dunha organización cuxos membros, algúns menores de idade, “imitan no seu comportamento, xestos, vestimenta, grafitis ou tatuaxes das bandas violentas latinas”. A Garda Civil atribúelles un centenar de roubos con intimidación, furtos, tiróns, ameazas ou lesións cometidos en Vigo, Cangas e Baiona.

    A acusación, como se ve, mestura modas adolescentes con delitos, propiciando así a creación dunha atmosfera moi do gusto dos medios de comunicación, o que de paso permite que as actuacións policiais e da fiscalía brillen máis.

    O nome dun peixe que a maioría dos propios protagonistas descoñece

    O betta é un peixe que vive solitario en augas pouco profundas e doces dos arrozais. É fermoso e agresivo e adoita acabar pechado e exhibido nos acuarios. O Grupo dos Betas fai alusión a este peixe, de feito a policía busca tatuaxes de peixes. O cal non dá moito resultado porque os máis novos nin coñecen o peixe nin a orixe do nome, aínda que o utilizan para denominar un grupo de whatsapp.

    En 2014, en plena crise, os fillos de latinos, preadolescentes, maiormente de familias desestruturadas, ou demasiado ocupadas para atendelos, quedaron sen perspectivas de futuro. Até o 2008, e ao rematar a ESO, entraban habitualmente no mercado laboral: construción, hostelaría…

    En 2014, en plena crise, os fillos de latinos, preadolescentes, maiormente de familias desestruturadas, ou demasiado ocupadas para atendelos, quedaron sen perspectivas de futuro.

    Coa crise, deixaron de ter acceso á tecnoloxía que sempre hipnotizou a certas culturas latinas moi invadidas polo consumismo norteamericano. Esta xornalista lembra un aniversario en 2007, nunha casa dun meniño colombiano. Tiñan un TV de 60 polgadas, unha playstation último modelo, unha wii, altavoces Home Cinema… Todo o cal contrastaba coa presenza dun único sofá, unha mesa case sen cadeiras, dormitorios sen mesiñas de noite e, como único mobiliario, as caixas dos electrodomésticos. Algunha das camas estaba formada só por un colchón no chan.

    A partir de 2014, estes rapaces non só deixaron de ter acceso á tecnoloxía, senón que quedaron sen expectativas de futuro. Viron como a crise levara á xente nacida aquí e de pel branca a aceptar os postos que eles viñan desempeñando, mentres eles quedaban na rúa, vivindo das axudas sociais, de Cáritas e das súas propias congregacións evanxélicas.

    Unha magrebí xogando ao fútbol

    Fatua non é latina senón magrebí. Comezou cunhas notas excelentes en primeiro da ESO. En 2014, ao chegar a segundo, non aceptou a distancia que a separaba das súas aspiracións consumistas. A pesar de ser musulmá, e de proceder dun mundo moi austero, de seguida comezou a devecer polos obxectos que tiña ao seu redor, tan preto e tan lonxe de poder adquirir. Comezou a xogar ao fútbol feminino, un acto de rebeldía para unha mociña musulmá. Alí coñeceu a varias adolescentes coma ela, de 14 a 17 anos, que tamén xogaban no equipo. Elas introducírona no grupo dos Betas que se xuntaban no centro Comercial Gran Vía.

    Fatua estaba moi orgullosa, aos seus quince anos, de pertencer a ese grupo e dicía con toda inxenuidade, que por fin atopara o seu lugar, despois de vir de Marrocos, de aprender rapidamente as dúas linguas e de ser unha das mellores alumnas de 1º da ESO.

    Nesta época, os Betas considerábanse a si mesmos un grupo de rapaces e rapazas, casualmente todos estranxeiros, que xogaban ao fútbol e bailaban música latina. Tamén bebían, case todos eran menores de idade e algunha vez metíanse en pelexas.

    Desta época data o xuízo a un menor que tivo lugar hai poucos días, polo roubo dun teléfono móbil de gama baixa e coa pantalla rota.

    Os Betas protagonizaron algunhas liortas pero no 2009 deixaron de reunirse. Só uns poucos quedaron en contacto a través dun grupo de whatsapp.

    Despois de ter acceso a este grupo, chamamos e quedamos cun dos seus membros. Está traballando neste momento, ten responsabilidades familiares e non pode atendernos. Coméntame que el só ía con eles cando estaba só. Agora hai moito que non sabe dos demais, só os sigue por instagram. É un rapaz maior de idade pero con pouca escola. Ten dificultades para comprender a sociedade e as peculiaridades penais do sistema no que vive. É cumpridor no traballo, pero cando escasea frecuenta os seus amigos. Para el, é a forma de ocio máis barata.

    Pintada alusiva ao Bloque 30

    O famoso Bloque 30

    Volvemos con Roberto o rapaz uruguaio, de 17 anos, do que falamos ao principio. Pregúntolle polo Bloque 30, moi citado nas notas de prensa da policía.

    – Espera aquí –dime– que baixo a cadela e imos pasear.

    O que chaman o Bloque 30 son unhas escaleiras na R/Navarra, unha rúa que merecería un capítulo propio na urbanización de Vigo, ao ter sido dolosamente cortada no trazado pola construción dunha torre, a fins dos setenta, cando certos funcionarios municipais viron medrar de golpe o seu patrimonio.

    O Bloque 30 tamén é unha emisora de radio rapeira, pero Roberto non o sabe. Aquí xuntase algunha xente a beber e a escoitar musica. “A min gústame vir” pero hai algunhas persoas que están sobrepasadas de alcohol.

    Xogamos coa súa cadela e cada vez me sorprende máis a súa madurez.

    Despois son eu quen falo:

    Non moi lonxe de aquí, tamén nunhas escaleiras, nas da igrexa de Fátima, había, a meados dos oitenta, un grupo de rapaces da vosa idade que non tiñan traballo, nin estudaban, algúns era ionquis, de feito algún faleceu de SIDA. Daquelas non os consideraban unha banda senón unha pandilla. En realidade só eran os rapaces do barrio que non tiñan outro lugar no que atoparse e nin sequera se levaban ben entre eles. Algúns remataron no cárcere, outros en cambio atoparon traballo. O que os diferenza é que os de agora sodes estranxeiros.

    Pregúntolle a Roberto a que lle gustaría dedicarse.

    – A un traballo no que puidese axudar, como avogado ou asistente social.

  • Carta a D. Alfonso Blanco Torrado. Guitiriz

    Carta a D. Alfonso Blanco Torrado. Guitiriz

    Estimado amigo:

    Alegroume moito a noticia de que, por fin, recibirás o premio de “fillo adoptivo” de Guitiriz, e non será porque alguén tivera dúbidas durante este tempo, supoño. Deseguido lembrei aqueles extraordinarios días nos que na túa compaña percorrín lugares singulares, conversando con persoas que aportaron e aportan parte da súa vida ao noso País en case todas as frontes.

    Case cada dúas semanas desprázome a Compostela dende a miña aldea de Bouzamaior, en San Sadurniño, e fágoo pola vella N-VI que atravesa o centro urbano de Guitiriz, seguramente para que o imposto que traman pola utilización das autovías non me colla desprevido. O caso é que sempre que paso por alí lémbrome do que gocei da túa compaña.

    Recoñezo que ata aqueles días non sabía nin da túa existencia. E que cando me contabas que organizando o Festival de Pardiñas, aló polos anos 80, as autoridades da Igrexa poñían reparos pola proximidade ao campo da festa da antiga igrexa, só a min se me ocorreu dicir: “entón dende aquela, que tan te levas co cura?”,  “Ah, moi ben”, dixeches, con esa calma e paciencia que tantas veces che serviu de parapeto. “Moi ben, porque o cura son eu”.

    É desas ocasións que te sentes pequeno, moi pequeno, e aínda así non sabes onde meterte. Superei como puiden aquela “metedura de zoca” e visitamos a Ramón o canteiro. Que persoaxe!! Non che digo nada a visita ao taller de Sito Carracedo, artesán e inventor. Que capacidade. Recuperar gaitas de medio mundo que xa estaban a piques de desaparecer: da Alemaña, da República Checa, etc e por suposto creando e fabricando instrumentos da música tradicional galega.

    Da túa man tiven oportunidade de coñecer Guitiriz e as súas xentes e rematamos aqueles intensos días na taberna Gaibor onde degustamos aquel polbo e aquel viño, que ti “bautizaches” como o viño “que concentra a paixaxe e a cultura galega”, definición que fixen miña se cabe cando teño que xustificar o de seguir bebendo.

    Ti adoptaches primeiro a todo Guitiriz e a medio País antes de que o pobo se decidise a adoptarte a ti.

    E tamén aproveitei para coñecerte. O que fixeches para organizar o Festival de Pardiñas é moi meritorio. O neto e fillo de Ramón das Festas que andaba de romaxe en romaxe, seguramente serviu de antecedente para que impulsaras, anos máis tarde, esta mostra imprescindible no calendario das Romaxes Galegas. Non sei como fixeches para estudar e compaxinar o traballo de cura en varias parroquias co traballo de Mestre no Instituto de Secundaria de Guitiriz e a maiores desenvolver toda a túa obra literaria e pastoral. Será iso unha das “milagres” que me contaban de cativo?

    Vista aérea do pechado Hotel Balneario de Guitiriz

    Deixei para o final a visita que fixemos polo interior e exterior do Balneario Hotel. Aquel día de maio de 2012 estaba en todo o esplendor. Un edificio de 1900, que tiña sido hospital militar, estaba moi concorrido, máis que nada polo seu entorno extraordinario e como non polas súas augas. Pardiñas tamén conta con balneario, pero aquelas instalacións…. Coñecíaas ben o ditador golpista Francisco Franco, porque ata contaba cunha mesquita para os rezos da súa garda mora.

    Hoxe está pechado totalmente, cheo de débedas e sometida a expolio e roubo cada semana. Demostra tamén a incapacidade das entidades financeiras para darlle continuidade a un patrimonio que requisan por falla de pago e posteriormente déixano esmorecer.

    Pois nada, benquerido Alfonso, parabéns polo merecido nomeamento. Aínda que mirándoo ben, ti “adoptaches primeiro a todo Guitiriz e a medio País” antes de que o pobo se decidise a “adoptarte a ti”.

    Parabéns e grazas por todo.

    Bouzamaior, novembro de 2018

  • Entrevista sobre as galegas, as neandertais e o maio do 68

    Entrevista sobre as galegas, as neandertais e o maio do 68

    Xenaro García Suárez (Vigo, 1949) fala moi baixo, de modo que me teño que achegar varias veces a el para non perder a metade das palabras. Un día confesoume que utilizaba ese truco, o de falar baixo, durante as clases, para que as alumnas (usamos o feminino xenérico) se mantivesen atentas. A conversa desenvolveuse ao longo de tres sesións diferentes. E a pesar de que o tema foi en varios casos científico, tratamos de que o ton resultase sempre coloquial.

    Estatístico, se se pode dicir así, e editor.

    Editor frustrado.

    Editaches varios libros non hai moito. Alento chamábase a editorial.

    E perdín uns cantos miles de euros. Fieime da persoa que mo propuxo sen darlle demasiadas voltas.

    Unhas das razóns de escollerte para esta entrevista é a de que combinas a afección polas ciencias e polas letras.

    Tamén son esquizo na matemática. Por unha banda a estatística e pola outra os fundamentos: o teorema de Gödel, os Principia de Russell, os Fundamentos de Aritmética de Frege…

    A estatística é aplicación.

    Si, aínda que hai estatística todo o abstracta que queiras, os franceses son terríbeis. Fun subdirector do Instituto Galego de Estatística (IGE) durante dous anos do goberno de Laxe e os dous primeiros de Fraga. Marchei eu, non me cesou Orza, que era o Conselleiro do que dependía. Foi a primeira vez que se lle preguntou a toda a poboación sobre o coñecemento e uso do galego (censo do 91). Eu era o responsábel de gravar os cuestionarios. Eran 90 toneladas de papel. Houbo un concurso e as mellores condicións ofreceunas unha multinacional francesa con base en Madrid. Estivemos un ano enteiro indo e vindo de alá para controlar a gravación.

    Un día contáchesme unha anécdota daquel traballo.

    Resultou que revisando a gravación de Punxín, apareceu que alí ninguén falaba galego. Houbo que imputar os datos por medio doutras variábeis. A famosa “cociña”.

    E Fraga? Intentou cociñar algo?

    O Goberno non se metía para nada na elaboración dos datos. Outra cousa é o nesgo que puidese haber nas declaracións políticas. Estando Fraga, dirixín tamén o primeiro traballo que se fixo sobre a pobreza en Galiza. Cando llo presentaron, el só dixo: “Está moi ben, pero había que poñerlle outro título”. O título era Obtención de indicadores municipais de pobreza a partir do Censo de Poboación e Vivendas de 1991.

    Que tal aquel traballo?

    As zonas quedaban moi identificadas. Por exemplo, en Lugo, as menos pobres eran as urbanas e a Mariña. En Ourense, Valdeorras pola lousa; despois as Rías, exceptuando a Costa da Morte.

    Estaba chegando a informática.

    Informatizouse todo. Cando cheguei estaba a medias. Cando o deixei acababamos de conseguir unha subvención para poñer os datos do IGE en vídeo texto. Ao ano seguinte chegou a internet e iso xa non tiña sentido. Nun ano todo cambiou.

    Acabaches de catedrático nun instituto de Coia, pero tamén estiveches na Universidade.

    Da Universidade botáronme dúas veces. No 75 estaba no Colexio Universitario de Vigo, daba as clases en galego. Aínda non morrera Franco. O Colexio estaba adscrito á universidade, pero quen mandaba era un padroado da Caixa, o célebre Gaioso e García Picher, o alcalde. Botáronnos a todos os progres. Varios dos que nos anos seguintes se situaron na primeira liña da democracia, naquel momento miraron para outro lado. Iso foi unha constante das ditaduras, pasou tamén en Italia e en Alemaña. A segunda expulsión foi máis anecdótica. No 2004-2005 estaba de asociado no Departamento de Estatística da Universidade de Vigo. Din clase bastantes anos. Na estatística tamén hai bandos e tocoume ir fóra. Tamén estiven de asociado en Santiago, nos noventa.

    Volvamos ás letras, publicaches varias novelas.

    Publiquei unha. E teño varias sen editar e tamén relatos. É unha terapia. Pretendía facer unha triloxía: sobre as frustracións da miña xeración, outra sobre a das nosas fillas e a última sobre a xeración dos nosos pais. Eran exercicios de estilo, nunca me considerei novelista.

    Xenaro García Suárez.

    Les moito ensaio, pero tamén literatura.

    Houbo unha época na que lin a Burgess. Os dilemas morais que presenta en A laranxa mecánica ou en Poderes Terreais, un libro moi gordo no que integra moitos mitos modernos, seguen vixentes. E, ao lado, tiven a Musil, a Stendhal máis que a Flaubert, a Dostoievski máis que a Tolstoi, aínda que seica debería ser ao revés, polo menos iso di Nabokov.

    E máis contemporáneos…

    A Handke.

    Editaches a Handke.

    Si, pero o seu libro máis conxuntural, sobre a descomposición de Iugoslavia. A min os que me gustaban eran os anteriores: O medo do porteiro ao penalti, esa época. Tamén me gustan Barnes, Amis, mesmo o seu libro sobre Stalin, que veu provocado pola pantasma do pai que fora moi stalinista. E está McEwan que, nas súas novelas, tanto é capaz de meterse con moita naturalidade na cabeza dunha rapaza matemática como na dun neurociruxán. McEwan é rigoroso, sen pedantería. Sabe introducir moi ben a ciencia na novela. Expiación, porén, a novela máis famosa del, foi a que menos me gustou. No século XIX estaría moi ben.

    E en galego?

    Ferrín. Hai unha escena de Antón e os inocentes que me trae recordos persoais. De Bretaña esmeraldina falouse moito, pero… O Otero de Arredor de si cansoume. Falaba moito del con Ramiro Fonte, pero cando volvín a intentar lelo non fun capaz. Gústame o Casares de Deus sentado nun sillón azul.

    Ferrín é unha das túas referencias.

    Ferrín tivo un papel importante na miña vida de lector. Na política hai encontros e reencontros. Eu até os catorce anos non lía nada, prefería os guateques e escapar por aí. Un verán en Monforte, na casa do meu tío Paco, deume por ler a Zweig. Empecei por María Antonieta, seguín con Fouché e pasei o mes lendo. Encantáronme. E cheguei ao Preu, Ferrín era un profesor excepcional de literatura. O libro de texto era de Torrente. Ademais tiñamos que ler 18 libros, desde Tirano Banderas até Castilla de Azorín, pasando por Escolma da Poesía Galega de Galaxia.

    Como che sentou?

    Pois en vez de collerlle manía á lectura, como se di agora, fíxenme lector e até hoxe. Foi a miña conversión.

    Despois estiveches no 68 compostelán (do que se cumpren 50 anos).

    Metinme cos tiernistas (o Partido Socialista do Interior de Tierno Galván) que eran os que máis abundaban entre os delegados de Ciencias. Liamos de todo e conspirabamos. Era loita política e cultural, estaban os cine-clubs… e un libro de Lucien Sebag, Marxismo e estruturalismo. Sebag era matemático e lingüista, intentaba montar movementos á esquerda do PC. Visto o desfase entre o que a teoría podía dar de si e o pouco que se podía facer na realidade, largouse á selva do Amazonas e, finalmente, suicidouse. Desde aquela entendín que había teoría de máis e pouca práctica efectiva que levar a cabo. Até aquel momento, cando me viñan falando das esencias do país e da lingua, eu ligábao ás sancristías e a teorías reaccionarias. Pero despois diso pensei que, para achegarse á realidade, o nacionalismo de esquerdas era o máis rupturista co Estado e a mellor maneira de concretar as teorías.

    O 68 foi importante para ti?

    Foi. Agora fálase do 68 como revival, como algo case folclórico, pero para algúns de nós tivo un significado, pasámolo máis ou menos mal, perseguiunos a policía, algún estivo na cadea. Agora dise que houbo moitos que máis tarde tomaron posturas acomodaticias, pero para min foi unha maneira de aprender a ser crítico coa sociedade e de analizar en profundidade a economía, a cultura, sen acollerme a ningún dogma. Daquelas había que ser crítico co revisionismo do PC, ademais de estar contra o fascismo. Pois agora hai que ser crítico coas posturas de catecismo. As solucións aos problemas non son únicas e non hai un método ideal para transformar a sociedade, se é que a sociedade é transformábel. Hai que facer, non a escolla óptima, senón a menos mala.

    As solucións aos problemas non son únicas e non hai un método ideal para transformar a sociedade, se é que a sociedade é transformábel. Hai que facer, non a escolla óptima, senón a menos mala.

    Volvendo ás letras. Dá a impresión de que hai un tipo de literatura que che gusta máis.

    A que entra a fondo na conciencia humana, que non só conta historias. Bernhard, o Thomas Mann de Os Buddenbrook, retratando o fin dunha época, como tamén se fai en O gatopardo. Na vida encontreime tamén con moitos Fouché e con moitos Don Celidonio, como o de O porco de pé. Sei tamén, claro, que existen persoas que poden ser como o Bocas de Blanco Amor, pero nunca me relacionei moito con eles.

    Un tamén cambia de gustos.

    Hoxe sabemos, pola neurociencia, que os recordos non se recuperan senón que se reconstrúen a cada momento. Hai anos pode que opinase doutra maneira. Hoxe, fronte á imaxinación sen límites de Cunqueiro prefiro os contos do meu tío Marcial (Suárez), que teñen un fondo moral. Non me gustan nada a pedantería e a utilización, fóra de contexto, da linguaxe científica, nin no caso da literatura nin no caso dos posmodernos en xeral.

    Falas dunha literatura moi consciente. Gústache A montaña máxica, un texto con moita teoría.

    Eu creo que o consciente e o inconsciente tampouco se poden separar tanto. Borges que é? Penso que oculta as súas claves. Raymond Roussel fai xogos estruturais que despois non se notan. Tamén desfrutei lendo a Lezama Lima. Agora até me atrevo a dicir que a Cen anos de soidade lle sobra moito.

    Vés dunha familia progresista, culta e próxima ao galeguismo. Están os teus tíos: Marcial, o fotógrafo Xosé Suárez…

    Eu crieime en Vigo. O meu avó paterno era médico, con moitas inquietudes sociais e culturais, pero morreu cando o meu pai tiña dous anos e despois aquilo converteuse nunha familia burguesa vida a menos. Ti refíreste á liña materna. Con Marcial pasei algúns veráns en Allariz e máis tarde facíalle visitas en Madrid. Na súa casa coñecín a Torrente, a Carlos Gurméndez, que me dicía que eu era hegeliano coma el, e a Elena Soriano. Había moita tertulia e unha eterna discusión sobre nacionalismo e internacionalismo. Marcial era moi prosoviético. O meu avó materno era moi amigo de Risco. Cando non colliamos na casa de Allariz íamos durmir á da súa muller, que hoxe é a sede da Fundación. Había moitas imaxes de santos e nas portas dos dormitorios estampiñas con exorcismos contra o diaño: Aparta de min Satanás as pompas e as vanidades… Pero todo isto que me vén por parte materna son flashes. Lembro cando Pepe volveu do exilio e viña comer a casa. A el débolle a afección a Bach e tamén algunha boa rifa, como cando me pillou escoitando unha versión pop, con guitarra eléctrica, de Blue Moon. A continuidade viña polo meu pai, na casa onde viviamos en Vigo. O meu pai lía moito.

    En política, dixeches que non crías nas receitas máxicas.

    Hai parcelas que se poden cinguir a un modelo pero outras non. Hai quen se transforma ao entrar nun grupo e despois busca na internet as páxinas que coinciden co que pensa. Incluso xustifica actitudes dos seus, aínda que sexan desprezábeis, ignorando a tradición do pensamento crítico. Pero as contradicións están aí. A festa do chibo de Vargas Llosa é unha boa novela desde calquera punto de vista.

    A neurociencia avanzou moito nos últimos anos, conectada coas teorías evolutivas. Sei que é un tema que che gusta. Que sabemos hoxe que non soubésemos hai vinte anos?

    Por exemplo, a porcentaxe de neandertal que levamos no noso ADN. Houbo trato carnal entre sapiens e neandertais. Hai pouco parecía imposíbel. A reconstrución cara o pasado ten unha potencialidade tremenda. Falemos, poño por caso, do antepasado perdido. Resulta que todos somos parentes. Dentro dunha pateira de subsaharianos, hai máis variedade xenética entre calquera deles que cun de nós. Ese achegamento aos datos concretos afecta á condición humana máis alá do conxuntural. As migracións actuais son unha anécdota dentro dos miles de migracións que se deron na historia e das que somos produto.

    Xenaro García Suárez.

    Volvendo ao cerebro. Agora estamos vendo que temos tendencias herdadas inconfesábeis.

    Como criaturas evolutivas levamos unha loita constante entre a parte emocional e a deliberativa do cerebro. Está comprobado que, se ves un negro, en determinadas condicións, a amígdala (emocional) di que alto, coidado, o mesmo que lle pasa a un negro se ve a un branco, e non digamos se ese branco está escoitando heavy metal (hai estudos sobre isto). Pero iso non xustifica o racismo. As reaccións viscerais non xustifican nin o racismo nin o machismo. O que hai que facer é filtralas pola razón e reprimilas tanto como sexa necesario, aínda que teñan xustificación no legado evolutivo. Se un macho humano dirixe a mirada aos peitos da muller é por un reflexo adquirido durante millóns de anos e non pode desprenderse del nun momento. O que debe é racionalizalo e reprimilo, se é o caso. O Freud de O malestar na cultura tiña razón ao dicir que a cultura non era outra cousa que a represión do instinto para poder vivir en sociedade.

    Se somos algo, somos memoria. Podes ter internet pero, se non sabes con que comparar, tampouco sabes que buscar.

    E rematando xa. Algunha vez temos discutido sobre a perda de importancia da memoria nos programas de ensino máis modernos.

    Se somos algo, somos memoria. Ti non ves un obxecto en estado puro, senón que operas por comparación e ves segundo esa memoria que está no cerebro. Podes ter internet pero, se non sabes con que comparar, tampouco sabes que buscar. Non sempre se pode ensinar baseándose no lúdico e no construtivo. En matemáticas, a aprendizaxe das destrezas mínimas é claramente aburrida (polinomios, a resolución das ecuacións, a táboa de derivadas). Na lingua, hai que aprender a conxugar os verbos. Incluso a lista dos Austrias e dos Borbóns é útil para ter a referencia de cada período histórico. E falando dos Austrias, venme á memoria o meu compañeiro de bacharelato, Gonzalo Álvarez Jurado, xenetista da Universidade de Santiago, un exemplo de que en Galiza hai unha excelencia da que pouco se fala. O seu traballo sobre o colapso dos Augsburgo, propiciado pola enorme endogamia familiar, é moi citado na bibliografía especializada (por exemplo en Behave de Robert Sapolsky, a biblia da neurobioloxía do comportamento humano). Iso si que son sólidos argumentos contra a Monarquía.

  • O que ninguén lles contou de Povisa

    O que ninguén lles contou de Povisa

    Cando se trata de Povisa, non falamos dunha empresa calquera, porque ademais de condicionar a sanidade galega é das que “mandan en Vigo”. Prepara un ERE  cun obxectivo claro: obter máis cartos da sanidade pública asinando un novo convenio.

    José Silveira e Xulio F. Gaioso (á dereita).

    O auxe do Grupo Nosa Terra XXI, que preside o extremeño José Silveira Cañizares, non se entende sen ter en conta as súas relacións con Xulio Fernández Gaioso, de quen é consogro, logo de casar o seu fillo Xosé Bernardo, cunha filla do outrora todopoderoso presidente da Caixanova.

    No 1997, polos tempos de producirse este casorio, Silveira, propietario da empresa de remolcadores Remolcanosa, merca Elcano, a maior navieira española, que viña de privatizar o goberno Aznar.

    Un ano despois faise coa propiedade de Povisa, o maior hospital privado de todo o Estado. Entra no mundo da sanidade grazas ao doutor Pintado, seu médico, amigo e socio.  Unha boa parte do diñeiro da operación sae dun crédito de Caixavigo.

    No ano 2010, dous días antes da fusión de Caixa Galicia con Caixanova, e baixo a supervisión de Deloitte, a entidade de aforro radicada en Vigo triplica a súa participación en Nosa Terra XXI a través do Fondo de Inversión Ahorro 2000, ao que pertence Povisa.

    Puido ser unha casualidade.

    Como que Rocío Mosquera, xerente do hospital Nosa Señora da Esperanza, pertencente ao mesmo grupo que Povisa, fose nomeada por Núñez Feixóo xerente do Sergas (2009-2012) e a seguir conselleira de Sanidade (2012-2015), sendo ela quen negociou o convenio do ano 2014.

    Rocío Mosquera foi Conselleira de Sanidade e María Luís Brandt é a actual xerente de Povisa.

    Actualmente, Rocío Mosquera é xerente de Galaria, empresa pública que, anteriormente, presidiu María Luisa Brandt, xerente agora de Povisa.

    Pero hai máis casualidades. A propia María Luísa Brandt, traballou en Deloitte (2001-2007), a empresa que auditaba a Povisa. Si, a mesma que, contratada pola Xunta, non atopou ningún burato na entidade presidida por Xulio F. Gaioso.

    Adaptar o Álvaro Cunqueiro a Povisa

    A planificación do Sergas case sempre se fixo tendo en conta os intereses deste hospital.

    Cando o goberno bipartito decide construír un novo centro sanitario en Vigo, para cubrir as demandas sanitarias dunha área de máis de 500.000 persoas, ármase un tremendo balbordo nas altas instancias galegas.

    Cayetano R. Escudero, actual concelleiro en Vigo, foi director xeral do SERGAS cando se elaborou o proxecto do novo hospital de Vigo, no periodo do goberno bipartito, demediado despois que chegou Feixóo á presidencia da Xunta.

    Co proxecto aprobado, sendo Cayetano Rodríguez Escudero secretario xeral do Sergas (2006-2009), a sanidade pública xa non precisaba o hospital de Povisa. O hospital público, que agora se chama Álvaro Cunqueiro, e máis o hospital do Meixoeiro, serían quen de atender os pacientes de toda a área.

    Algunha das empresas finalistas no concurso, recibira a “recomendación” de que mercasen Povisa, se querían optar á concesión.

    Non aceptaron e pechouse o concurso con bastante escándalo, aínda que amortecido nos medios de comunicación e con presións ás empresas perdedoras desde diversos sectores políticos e económicos de Vigo e Compostela.

    A situación mudara co novo Goberno do PP e coaa chegada de Alberto Núñez Feixó á presidencia da Xunta. Axiña se modifica o proxecto primario minorando o que ía ser o novo hospital. E non só iso: privatizase na práctica o Álvaro Cunqueiro, entregándollo a unha empresa que apenas tiña experiencia en xestión hospitalaria.

    Ao proxecto do Cunqueiro recortáronlle 400 camas das 1470 previstas, xusto as mesmas (405) que agora ten concertadas Povisa co Sergas

    Dáse a casualidade que o recorte ao novo hospital foi de 400 camas sobre as 1.470 previstas no primeiro proxecto. As mesmas que Povisa ten dedicadas agora (405) á atención pública, fronte as 123 que dedica á atención privada.

    A plataforma pola Sanidade Pública, BNG e PSOE, denunciaron daquela que a modificación do proxecto primixenio do hospital se realizaba para que “a clínica Povisa siga mantendo o negocio”.

    Manifestacións a prol da sanidade pública unha e outra vez, declaracións de médicos, sindicatos e plataformas denunciando a situación, e un alcalde, Abel Caballero, que colle a bandeira da sanidade pública, tísnaa de viguismo e envólvese nela. O non a privatización da sanidade, aínda ecoa en todo Vigo unha e outra vez.

    O mesmo Abel Caballero, abandeirado contra a privatización do Hospital Álvaro Cunqueiro, é o que demanda agora que a Xunta lle dea máis diñeiro público a Povisa para “evitar o seu estrangulamento”.

    A presentación dun ERE

    O hospital Povisa, seguiu a ser, por mor da  decisión de Núñez Feixóo, imprescindíbel para a sanidade galega. Ten ao seu cargo a atención de 137.000 cidadáns da sanidade pública, a medio dun concerto asinado coa Xunta. O último no ano 2014.

    Por cada cartilla da Seguridade Social que xestiona Povisa, as arcas galegas páganlle á empresa de Silveira 540 euros ao ano.

    Agora Povisa anuncia que é ela a que está a “financiar a sanidade pública”. Afirma que, desde que asinou o convenio, perdeu 42 millóns de euros, máis de 10 millóns por ano. E demanda un cambio no concerto asinado coa Xunta. Quere máis cartos ou que lle permitan despedir a persoal, para ser rendíbel.

    Aínda que, todo hai que dicilo, segundo a Asociación Galega para a Sanidade Pública “non ofrece información desagregada dos gastos que lle ocasiona a atención aos pacientes da sanidade pública e da sanidade privada”.

    Como a Xunta se nega, Povisa presenta un ERE e pídelle que se faga cargo deses 137.000 pacientes.

    A Xunta sabe que hoxe por hoxe non pode facer operativas as 400 novas camas necesarias para atender a eses milleiros de cidadáns, porque Povisa xa forma parte do sistema sanitario público galego, o mesmo que o hospital Álvaro Cunqueiro, con xestión tamén privada. Lembren que son esas 400 camas que lle sacaron a este novo hospital.

    A xerente do centro, María Luísa Brandt manifesta que “nós non queremos gañar nada coa sanidade pública, só non perder diñeiro”, cando o concerto co Sergas representa o 77% do seu negocio.

    Así que demandan unha saída formulando un dilema: “ou aumentamos os ingresos, ou reducimos os gastos”.

    A hospitalización representaría o 87% dos gastos e a farmacia o 13%.

    A Xunta xa cedeu un pouco e afirma estar disposta a pagar os medicamentos dos pacientes non ingresados. Pero a Povisa non lle é bastante. As negociacións seguen.

    Desde a Asociación Galega para a Sanidade Pública denuncian o grande risco que implica esta medida para o erario público, pois “o hospital privado prescribe unha medicación que será pagada polo Sergas e o Consello de Contas denunciou a coincidencia de pacientes públicos e privados e os gastos sen desglosar”. As 137.000 persoas da sanidade pública que dependen do “hospital de referencia”, son os reféns.

    Cantos máis recortes de persoal, peor atención. Por iso ten a lista de espera máis grande da sanidade galega e a Xunta, desglosa en Vigo a espera por atención en Povisa coa dos outros hospitais que xestiona máis ou menos directamente, pois duplica á do Sergas.

    Os sindicatos denuncian que o aumento de cartillas en Povisa non levou emparellado o aumento do persoal

    Os sindicatos denuncian que o aumento de cartillas que se deu en Povisa, cun dúas fortes campañas propagandísticas, non levou emparellado o aumento do persoal e en consecuencia  a atención aos pacientes empeorou e as listaxes de espera medraron.

    A última e intensa campaña publicitaria para que as persoas escollesen Povisa como hospital produciuse hai menos dun ano. Segundo fontes sindicais, conseguiu un aumento de máis de 1.500 cartillas.

    Como se entende logo que se os pacientes da Seguridade Social lle dan perdas e non lles chegan a nada como din os 540 euros anuais da Xunta por paciente, se lancen a conseguir máis afiliados da Seguridade Social? Por que a Xunta se viu obrigada a pórlle un tope de 139.000 cartillas no concerto asinado entre ambos?

    Povisa ten agora medo a que moitos dos usuarios captados se dean de baixa, e marchen para a ser atendidos nos centros públicos e por iso unha das súas demandas é que o número de persoas a atender se manteña estábel durante todo o ano.

    E non se conculca deste xeito a libre elección de médico e hospital que pregoa a Xunta?

    A historia dun negocio

    No ano 2010, en pleno conflito laboral, Povisa xa ameazou con despedir a 787 traballadores, mediante un ERE semellante ao actual.

    No ano 2014, antes de asinar o Concerto Singular que está en vigor, planeou outro ERE para suprimir 56 postos de traballo máis.

    As ameazas e as demandas continuas de melloras dos concertos, forman parte da historia da empresa.

    No 1996 asinou un vantaxoso concerto que lle permitiu cobrar por adiantado e incrementar os seus ingresos por aumento da poboación asignada (de 102.312 a 127.405, habitantes), e por contratar novas actividades. Paralelamente a estas medidas, o Sergas suprimiu os controis sobre os excesos que se sancionaban economicamente.

    No 2006 anunciou recursos xudiciais se o Sergas non pagaba a débeda acumulada entre o ano 2000 e o 2004 por exceso de cota e ofreceuse a resolver as listas de espera en 14 meses se se lles aportaba máis diñeiro.

    Na última negociación do Concerto do ano 2014, conseguiu modificar o sistema de pago pasando a cobrar 540 euros por persoa/ano, só 100 euros menos que o Hospital Público Álvaro Cunqueiro malia a non atender a pacientes desprazados, a carecer de numerosos servizos como xinecología, paliativos ou hospitalización a domicilio e a atender procesos de menor complexidade e custo xa que non realiza cirurxía cardíaca, cirurxía torácica, ou non atende psiquiatría, tuberculose e outras patoloxías respiratorias, etc…

    Outra importante axuda ao negocio foi que o novo Concerto permitiulle ampliarse captando poboación en todo Vigo (antes só prestaba servizos ao Morrazo, Coia e Val Miñor). A pesar de todo, a mala xestión conduciunos a perder 7,1 millóns nos dous primeiros anos e a presentar unha demanda por 9,8 millóns para medicamentos.

    Entre o ano 2000 e o 2018 o incremento do concerto alcanzou o 27,1%, tres veces máis que o crecemento da poboación asignada que foi de tan só o 9,6% (de 126.922 a 139.828 persoas).

    Os problemas veñen de lonxe, e aínda que a falta de transparencia é a norma no Concerto, o Informe de Fiscalización do Concerto de Povisa realizado polo Consello de Contas de Galicia en 2006, mostrou que o proceso se realizou vulnerando a lexislación e sen ningunha transparencia, que as revisións anuais eran utilizadas para incrementar substancialmente as ganancias, que os custos se incrementaban utilizando certas trapelas, que existían irregularidades na facturación de consultas, que os servizos se facturaban a un maior prezo do acordado ou que Povisa conseguiu eliminar a inspección médica.

    O persoal de Povisa ven reclamando un novo convenio desde 2010, con folgas senelleiras na sanidade

    No medio, os traballadores

    Se os pacientes semellan estar calados neste conflito, do que son os principais damnificados e, todo o máis, rosman polo baixo, non así os 1.400 traballadores e traballadoras da empresa.

    Maria Xosé Abuín, da CIG, afirma que “o ERE é unha chantaxe coa que pretenden cargarse o actual convenio colectivo para que o novo persoal entre en peores condicións”.

    A loita do persoal desta empresa ven de lonxe, reclamando mellores condicións de traballo e tamén de atención aos pacientes, con folgas senlleiras na sanidade.

    Desde o ano 2010 están a reclamar un novo convenio colectivo, convenio que está paralizado desde aquelas.

    Eva Solla, parlamentaria de En Marea, considera que “non é normal que a empresa estea aducindo perdas e que as súas contas nin sequera sexan públicas”, o primeiro paso para poder presentar un ERE.

    E non son públicas porque, cando presentaron o ERE, aínda non estaban depositadas no Rexistro Mercantil, así que non existe documentación que certifique estas perdas de 42 millóns nas que basean a regulación de emprego.

    Se no 2013 gañaron cartos e ao ano seguinte asinaron un novo convenio coa Xunta, como comezaron decontado a perder diñeiro?

    O que si existen son datos do ano 2013, no que presenta unhas ganancias de 11,8 millóns de euros. Dáse a circunstancia de que Povisa era a empresa máis rendíbel do grupo Nosa Terra XXI, gañando cinco veces máis que a grande navieira Elcano, que, malia a súa dimensión só obtivo 2,2 millóns de beneficios.

    E salta unha pregunta lóxica: se no 2013 gañaron cartos e ao ano seguinte asinaron un novo convenio coa Xunta, suponse que mellorando as condicións, como comezaron decontado a perder diñeiro?

    A voceira de sanidade do BNG, a parlamentaria Montse Prado, afirma que “é magoante que o presidente Feixóo diga que a Xunta non ten que fiscalizar nada, cando a sanidade pública paga cos seus recortes o mantemento dunha empresa privada”.

    Todos ollan cara Feixó

    A Asociación Galega para a Defensa da Sanidade Pública faille dúas demandas a Xunta: “Non permitir a chantaxe” e que se comprometa a xestionar directamente o hospital no caso de que a empresa non garanta mantemento dos postos de traballo.

    Tamén piden que se realice unha auditoría pública que analice a xestión do diñeiro público entregado a Povisa”e que a Xunta se comprometa “a non entregar un só euro máis entanto non se realice a auditoría”.

    Poucos creen que a Xunta responderá ao xeito.

    Para Pablo Vaamonde, coordenador xeral da Irmandade da Sanidade Galega (ISAGA), o presidente galego é un “experto e convencido privatizador. Foi a man que puxo a andar as nefastas Fundacións Sanitarias que logo houbo que rescatar e incorporar ao Sergas, porque estaban en quebra”.

    Pablo Vaamonde afirma que “o traballo destrutivo de Feixó continúa agora: os centros privados ven asegurado o negocio e incrementan de xeito notábel a actividade derivada do Sergas”.

    Povisa só seria un exemplo. Pero hai máis, como o acordo marco cos hospitais privados de A Coruña asinado non hai moito. “Logo de nove anos, a sanidade pública está nunha situación dramática”, conclúe Vaamonde.

    En primeiro plano o Hospital Álvaro Cunqueiro, ao lonxe, no alto, o Hospital do Meixoeiro.

    A propiedade do Álvaro Cunqueiro

    A Sociedade Concesionaria Novo Hospital de Vigo S.A., é unha unión temporal de empresas (UTE) que forman Acciona (Entrecanales, 43% do capital), Puentes y Calzadas (galega, 23%), Veolia (dona de Altair, socia orixinal, co 17%) e Concesía (17%).

    A UTE é a mesma que realizou a obra do hospital que agora xestiona, nomeando a seu máximo responsábel.

    O contrato co Sergas incluía que a mesma firma se faría cargo durante vinte anos da xestión dos servizos non clínicos do hospital Álvaro Cunqueiro e dos outros da área de Vigo. Por este traballo cobra un canon anual de 68 millóns de euros. Para executala, as empresas constituíron outra UTE: Sociedade Operadora Novo Hospital de Vigo.

    O novo proxecto, co seu modelo de financiamento público-privado, supuxo un incremento tal que pasou dos 450 millóns de euros a 1.400 millóns.

    Un financiamento que foi cuberto polo Sergas que solicitou un crédito de 110 millóns de euros ao Banco Europeo de Investimentos pois a concesionaria non daba atopado financiamento.

    O modelo de contratación, denunciado ante a UE, evitou a fiscalización estipulada na Lei de Contratos do Estado.

    Ademais de reducir as camas nun 31%, o proxecto adaptado tamén reduciu o 55% das camas de urxencias, o 31% dos quirófanos, elimináronse os laboratorios… As distintas superficies, aparcamentos, xardíns, zonas de espera etc, minguaron nun 75%… E até estreitaron as parades e mudaron os zócalos.

    Mentres Povisa anuncia perdas, a UTE do Cunqueiro cada ano gaña máis cartos.

  • Rafael Cuíña: ‘Na casa nunca entendemos o amor que meu pai lle tiña a Fraga’

    Rafael Cuíña: ‘Na casa nunca entendemos o amor que meu pai lle tiña a Fraga’

    É un caso singular na política galega. Logo de militar durante anos no PP abrazou o nacionalismo. Presentouse en Lalín por Compromiso por Galicia, enfrontándose ás “forzas vivas” que mandaran sempre na capital do Deza, e tamén aos aliados aínda brazos dereitos de seu pai. Saíu elixido alcalde contra prognóstico. Di que este cargo non é ningún trampolín, pero arela un nacionalismo unido, e estou seguro que, chegado o caso, non dubidaría en presentarse a presidente da Xunta. Unha candidatura á que aspirou seu pai e non deu logrado por “traizóns e vetos desde Madrid”. De momento, Rafael Cuíña rodéase dalgunhas persoas que arrouparon a Anxo Quintana cando foi candidato.

    A maioría dos políticos afirman que non hai “nada máis grande” que ser alcalde do seu concello. Non me dirá vostede que, xa de pequeno, quería ser alcalde?

    Non. Non se me pasou pola cabeza nunca. Pero, a verdade é que meu pai me comentou algunha vez que a el lle gustaría que eu fose alcalde de Lalín. Aínda así,  até ano e medio antes das eleccións do 2015 eu nunca barallara tal posibilidade.

    E que foi o que o levou logo a presentarse? Non sería un arrouto, non?

    Vista a crise galopante pola que estaba pasando Lalín decidín que había que mudar ese rumbo. E iso é o que estamos facendo. Unha resposta de manual, pero, neste caso, certa. Poucos pensaban en Lalín que podía coller a alcaldía, aínda que as enquisas mostraran que era o candidato mellor valorado. Pero eu, que me prezo de coñecer Lalín e a súa xente, pensei que tiña posibilidades e así foi. O PP levaba demasiado tempo e tiña un grande desgaste. Eu mesmo ideei o noso lema: hai alternativa. E así foi. Sabía que moita xente que votaba o PP, se tivesen unha alternativa na que se sentisen cómodos, podían optar por ela.

    Fala vostede do declive de Lalín. Teño escoitado moitas veces que o seu auxe débese a axuda que lle deu Xosé Cuíña cando era conselleiro. Como explica vostede o seu medre e o posterior devalo?

    Lalín era eminentemente gandeira, agraria. Nos anos oitenta coincidiron un fato de empresarios emprendedores. Xente con pouca formación, pero moi afoutos que formaron un sector industrial puxante.  Tanto no téxtil, no industrial, na construción… Desde a política apoiouse para que medrase. De aí veu o seu auxe. Agora xa hai unha nova xeración ao fronte das empresas. Decateime o outro día, cando tivemos a festa dos empresarios ao me dirixir a eles. Xosé Cuíña, meu pai, tivo moito que ver, pois é unha figura clave na historia de Lalín. Pero o feito determinante foron os empresarios. Logo veu unha crise histórica, descoñecida. Algúns empresarios vírona vir e internacionalizáronse. Esas empresas aguantaron mellor. O sector gandeiro tamén sufriu esa crise. Dicíallo o outro día ao presidente da Xunta: cada céntimo que baixa o leite é unha traxedia para o sector. Hai que ter en conta que Lalín é o primeiro concello de Galiza, con máis de 15.100 cabezas de gando, por diante de a Pastoriza. Entre unha cousa e outra, chegamos a onde chegamos. Agora estamos remontando.

    Lalín, desde as primeiras eleccións municipais, sempre tivo unha política moi enrevesada. Un exemplo é o seu pai, que comezou de independente, logo en UCD e, finalmente, no PP. Os outros contendentes, segundo Cuíña se ía movendo, saltaron de postos coma nun fume-lume.

    Estamos nun sitio clave para entender a política nesta comarca: no Casino de Lalín. Aquí asentábanse e mandabna as grandes familias franquistas, que o controlaban todo. Hoxe diríxeno xentes de esquerdas.  Que viñera o fillo do muiñeiro, como era meu pai, e se presentase contra todos eles… Dicían, pero este quen se cre que é? Que vai facer esa rapaz! A xente da época dicía que quen gañara aquelas eleccións fora o meu avó, o Muiñeiro, pois era a persoa máis coñecida e querida da comarca. Moita xente apoiou a meu pai polo meu avó. Moitos tamén me apoiaron agora a min porque era fillo do Cuíña. Meu pai demostrou que era un bo alcalde e eu estou intentando demostralo.

    Á esquerda Rafael Cuíña coa súa familia, nunha foto cando seu pai era dirixente principal do PP galego.

    Cando toma vostede conciencia política?  Foi polo seu pai ou tivo algo que ver tamén o seu tío Eladio? Dicíame o seu pai aló cando o coñecín, aínda só era concelleiro, que o seu irmán Eladio militara en ERGA.

    O meu tiu Eladio dirixe agora a empresa máis importante de Europa en fachadas. Empresa da que eu tamén son propietario. Eu son galeguista desde que teño uso de razón. Un galeguista no sentido nacionalista da palabra, pois penso que Galiza é unha nación con todas as características e todos os dereitos inerentes. Eu síntome cómodo no galeguismo político. Sempre militei nel e sempre militarei. O meu pai tiña outro concepto da españolidade… De meu pai, podía dicirse que non era nacionalista, pero si galeguista. Por iso non entendín a deriva que tivo o PPdG. Eu abandonei o PP por esa deriva. Pero tamén teño que dicir que nunca me sentín especialmente cómodo nel. Por iso nunca tiven un cargo.

    O das traizóns a Galiza e a meu pai, contareino algún día por escrito e ben documentado.

    Vostede hoxe será unha especie de traidor para os do PP, especialmente para os de Lalín.

    Os traidores son eles, ao espírito de Xosé Cuíña e do galeguismo. Non eu. O que pensan eles é que fago todo isto para reivindicar ao meu pai. Pero non hai tal. O que si me teñen é por unha ovella negra. Alguén que saíu das súas fileiras para vingar ao seu pai. Iso sobre todo en Compostela, aínda que, persoalmente, me levo ben con moitos dos seus dirixentes. O das traizóns contareino algún día por escrito e ben documentado. Niso ando xa. Aí vou deixar ben claro quen foros os traidores, non só ao meu pai, senón a Galicia. Que me chamen traidor, para min é unha gabanza.

    Por que deu ese paso de marchar do PP e entrar nunha formación política como Compromiso por Galicia que até de agora non ten moito tirón popular?

    Algunha xente, como Teresa Táboas e máis eu, comezamos a matinar que había un espazo sociolóxico no galeguismo… Atopámonos con vellos debates, sobre todo da esquerda nacionalista, de quen era máis purista, máis de esquerdas, máis nacionalista… Debates absolutamente superfluos e innecesarios neste País. Eses debates lévannos a que, nestes momentos, podendo estar nun momento forte, pois hai un cansazo co PP e cos súas políticas, que non serven para resolver os problemas, se transmite a idea continuamente de loitas internas na vez de proxectos sólidos, de alternativa forte. Penso que o BNG non só o está a facer bastante ben, senón que demostrou que é das poucas organizacións serias que había. Compromiso comezou coma un partido municipalista e, agora, nas próximas municipais falan de que vai estar por encima das 150 candidaturas. O que significa que están a facer un esforzo de implantación importante. Veremos como evoluciona.

    Compromiso é unha formación municipalista que está a facer un esforzo de implantación importante.

    Pero algunhas das candidaturas formáronse cedéndolle as siglas a persoas moi pouco recomendábeis, por dicilo de algún xeito.

    Eu estou centrado en Lalín. Pero si, pasou nalgúns casos. Pasa en todas as formacións. Estatisticamente sempre hai persoas que non son o que parecen e danan a imaxe dun proxecto, como pasou en Miño, por exemplo. Nalgúns lados, coma en Sarria, tiven que moverme persoalmente para  que non se aliaran co PP e presentaran mocións de censura.

    Logo ten peso interno, aínda que estea centrado en Lalín.

    Si, algún peso debo de ter. (Ri).

    Pero cando se crea Compromiso, estaban no proxecto que logo se chamou En Marea…

    É unha longa historia. O que pasou levoume a confrontación con Xosé Manuel Beiras, co Palleiro [Luis Eyré] e con outros que andaban polo medio. Chegáramos a un acordo para participar nas autonómicas nunha lista conxunta, pero logo non quixo EU e deixáronnos fora. Estou a falar de cando se creou AGE… Penso que non vale a pena lembrar como se chegan a acordos por un lado e logo hai quen se dedica sistematicamente a dinamitalos polo outro. Hai quen apostou por subordinarse as forzas estatais. Hai quen traicionou os principios…. E así lles vai. Non hai máis que velos.

    Que lle diría o seu pai se o vise hoxe gobernando co Bloque que tanto o atacou…

    Vostede que me pregunta sabe de primeira man que meu pai estivo valorando un achegamento ao BNG. O BNG podía atacar a política do PP ou de Xosé Cuíña en particular, pero eu dou fe que, daquelas, logo dos debates, por exemplo con Xosé Manuel Beiras, ían tomar un café ou comer xuntos. Agora esa relación é totalmente imposíbel. Daquelas sucedía co BNG, pero tamén sucedía co PSOE. Ismael Rego, por exemplo, era un dos mellores amigos do meu pai. Sei que el, que me estará vendo, xa daquela estaba convencido que eu, antes ou despois, ía facer algo así. El sabía que eu era nacionalista.

    Xosé Cuíña tamén tivo unha relación especial con Bautista Alvarez e con Xosé H. Rodríguez Peña, que podería dicirse eran as dúas extremas ideolóxicas dentro do BNG…

    O día do funeral do meu pai tiven unha longa conversa con Bautista, e falamos daqueles xantares que viñan celebrando os tres mensualmente. Aquel día, Bautista estaba moi afectado. Eu, até daquelas non tivera moito trato con el. Logo procurei ter máis. Bautista e Cortizo defendérono moito no Parlamento cando foi o do Prestige

    Como viviron, mesmo persoalmente, aqueles ataques a toda a súa familia cando foi o do Prestige?

    Nós sabíamos ben de onde viñan… Logo demostrouse que a familia non tivera ningún tipo de ganancia. Ao revés, doou máis de 100.000 euros en material. Todo ao contrario do que difundiran. En Madrid prepararon eses ataques porque lles veu a conto, pero xa tiñan outros encarreirados. Seino por xornalistas amigos.

    E de onde viñan, logo?

    Evidentemente do PP de Madrid. Debíanse a unha guerra interna na que Manuel Fraga xa estaba absolutamente descolocado. Foi no momento que demostrou que tiña que deixar de ser presidente de Galiza e tamén do PP pois xa o superaran as situacións. Tragaba xa todo o que podía tragar. Desde Madrid impuxéronlle todo o que quixeron. O meu pai e outros conselleiros querían pórse do lado dos galegos, enfrontarse a Madrid e estar ao lado dos que se manifestaban, de Nunca Máis. Fraga non foi quen. Optou polo que optou.

    Fago moitas referencias a Xosé Cuíña e a súa política porque encarnaba unha liña no PP que, finalmente, quedou totalmente desmantelada tanto no plano ideolóxico coma no das persoas que a lideraban.

    O outro día, na entrega dos premios de El Correo Gallego, que llo deron a Romay Becaría, vin como mentía sobre a súa relación con Fraga. Fraga non o podía ver nos últimos tempos… E comentaba eu con algúns dirixentes do PP daquela época até que punto se pode chegar a ser cínico. Ese día deime conta de que gañaran os dos birretes fronte aos das boinas. Ese día había alí no patio de butacas algunha boina capada aplaudindo entusiasmado ao birrete que o capou.

    Seu pai foi subíndoo cara o poder no PP apoiado sempre no municipalismo, concretamente por aquel aindicato de alcaldes da provincia de Pontevedra. É o que eu penso, non sei se coincide vostede…

    Cando o propoñen os alcaldes para Presidente da Deputación, Romay di que non cuestiona ao candidato, pero si as formas. O PP estaba afeito a designar a dedo, como aínda o fai hoxe. Naquel momento comezou a liña de ruptura entre Xosé Cuíña e Romay.

    Pero non só en Madrid non querían a Cuíña. Tamén aquí parte do mundo empresarial nunca lle deu o seu apoio.

    Queríano os pequenos e medianos empresarios pero o entorno do Club Financeiro de A Coruña non o quería. É indicativo. Aínda que, pouco a pouco, meu pai foi tecendo unhas relacións persoais con xente hoxe moi cuestionada hoxe como Xulio Fernández  Gaioso ou Xosé Luís Méndez, que funcionaban coma dous virreis.

    Por exemplo Fenosa nunca o tragou… Contoume unha vez como lle tiña paralizadas máis de cen mini-centrais, pois estaban afeitos a saltarse a lei.

    Si, había algúns empresarios que se consideraban con dereito de pernada. Así obraron neste país. E atopáronse co meu pai que era como era e que o que menos tiña era medo. A súa negativa a tragar custoulle mesmo que teceran unha trama para eliminalo fisicamente. Ti lembraraste ben daquel episodio, pois sei que cho contou ao xeito meu pai.

    Pero facéndolle as que lle fixeron e considerándose como se consideraba galeguista, o que non entendín nunca, díxenllo en máis dunha ocasión, que sabendo que nunca o nomearían como sucesor, Xosé Cuíña seguiu téndolle lei a Fraga.

    Si. Até o último día da súa vida tivo a Fraga coma o seu segundo pai. Non é que ti non o entendas. Eu tamén nunca o entendín. Tiven múltiples discusións. Discusións que non acababan ben. Miña nai tampouco o entendía.

    Nunca o entendeu, pero vostede, até que morreu Fraga tampouco deixou o PP…
    Pediumo meu pai e prometinllo. Cumprín. Eu penso que esa devoción de meu pai por Fraga aínda se acentuou cando morreu o meu avó, o Muiñeiro. Pasou a ter unha relación filial, diría que de sangue, con Fraga…

    E nociva porque o destruíu primeiro politicamente e logo persoalmente.

    Efectivamente. É como vostede di, pero foi así, aínda que non sexa doado de entender. Non era unha cuestión política, nin de oportunismo, nin de interese… Non.

    Fraga, un ministro franquista, nunca atacou a lingua e a cultura do país como están a facer agora desde o PP.

    Pero vostede pensa que se Xosé Cuíña vivise hoxe ainda estaría no PP?

    Estou absolutamente certo de que non. Non teño ningunha dúbida. Non vexo a meu pai con Pablo Casado. Nin escoitándolle a dirixentes do PP afirmando que poden compartir moitas cousas cos de Vox.  Meu pai nunca transixiría nos ataques contra o galego. Meu pai convenceu a Fraga de que había que apoiar o noso idioma e até Fraga chegou a crer aquel slogan: galego coma ti. Fraga, un ministro franquista, nunca atacou a lingua e a cultura do país como están a facer agora desde o PP.

    Que queda daquel PP que facía a festa no Faro  que vostede axudaba a organizar…

    Nada. Absolutamente, nada. Aínda queda algo do que festexaba no Monte do Gozo, pero da festa no Faro non queda nada. Mudárona de lugar porque a Ana Botella lle amolaba o camiño desde o aeroporto de Lavacolla até o monte do Faro. Non gustaba do mundo rural. Eu axudei a organizar aquelas romarías. Certamente que aquel PP non era o que necesitaba o País, pero era unha demostración de que conectaban co País e coas súas xentes. Meu pai era un ruralista convencido. El encabezou tractoradas.  Eu fixen o mesmo aquí en Lalín non hai moito. Tiña claro que había que defender o sector agrario e gandeiro, como o teño eu hoxe, pero non por unha cuestión de votos, senón económica, de supervivencia do País.

    O PP, con Fraga e con Cuíña, pesca os votos no galeguismo, contando co apoio do piñeirismo e do Clan da Rosaleda, dos que era amigo seu pai, e que xirou desde o PSOE cara o PP… Agora vostede afirma que o PP deu un xiro político, pero ese xiro político non se traduce nesa perda de votos…

    E que o país tamén foi mudando. Nos estudos que barallaba meu pai dicían que o que lle daba a maioría absoluta a Fraga eran, precisamente, os votos galeguistas. Pode ser que aqueles votos galeguistas sigan aí porque non atoparon un espazo, unha forza política na que se sentisen cómodos. A min, por exemplo, en Lalín, vótame moita xente que noutras eleccións vota ao PP. O que me gustaría é que existise unha alternativa real ao PP para que eses votos puidesen emigrar. Penso que se houbo unha alternativa en Lalín tamén a pode haber en Galicia. É o que me gustaría a min. Creo que é necesaria esa alternativa. Alguén que lidere ese mundo que non está no PP. Moitos dino coa boca pequena, pero, logo, non fan nada por logralo. Ao contrario, esfarelan todo canto tocan.

     

    Gustaríame que fose presidenta Ana Pontón nas próximas eleccións. Non só por ser muller, que tamén, senón polo seu traballo e a súa valía.

    Dicíame que non tiña pensado ser alcalde. Que as circunstancias o empurraron. Empurrarano esas circunstancias da que falaba antes a dar o salto a política galega?

    A vida dá moitas voltas. Xa veremos. Si que me gustaría, por convencemento, aspirar a outras cousas dentro da política galega. Pero tamén é certo que non vexo a alcaldía de Lalín coma un trampolín, coma unha etapa anterior a dar ese salto. Para un lalinense, non hai nada máis grande ca ser alcalde. Dígoo absolutamente convencido. Cando me presentei a alcalde xa andaban a dicir que eu, realmente, o que quería ser era presidente da Xunta, algo que non lograra o meu pai… A min gustaríame que Ana Pontón fose presidenta galega  nas próximas eleccións. Non só por ser muller, que tamén, senón polo seu traballo e a súa valía. Se eu, no futuro, teño a posibilidade de ser presidente da Xunta, o tempo o dirá. Pero do que si estou convencido é que este País necesita un presidente/presidenta galeguista canto antes. Unha persoa que crea no País, de verdade, e non como trampolín cara Madrid.

    Como olla vostede o mapa organizativo galeguista…

    Se non fose Amío, o BNG hoxe sería a segunda forza do País. E eu penso que algún día terá que ser a primeira. Pero estou vendo máis ca construción, destrución. Non hai máis ca ollar o último plenario de En Marea. Teño amizade con moitos dos dirixentes de En Marea pero o que están a facer non me parece axeitado. Dá moita máis seriedade o BNG… Sempre digo que con esta xeración é complicada a unidade. Que terá que vir outra xeración para unificar o nacionalismo. Hai que comezar o traballo de unidade polas bases para artellar un proxecto maioritario para o país. Aínda hai moitas feridas abertas. Terá que chegar alguén, non estou falando de min, que teña a suficiente credibilidade para xuntar toda esa forza dispersa que ten hoxe o galeguismo. Pero mentres non acabemos coas intrigas e os intrigantes, que levan máis de 30 anos dividindo, non imos a ningún sitio. Eu, se puidese facelo, faríao.

  • Carta a Pastor Alonso Paz, médico

    Carta a Pastor Alonso Paz, médico

    Benquerido amigo:

    Andas por Ferrol tan pouco que teño que recorrer a unha carta para poder despedirme de ti como te mereces. Non é que pretenda morrer sin avisar pero sempre que nos atopamos foi de cadrada e nunca rematamos a conversa polas presas que sempre levas. Ademais aínda avisando para morrer, quen sabe onde andarás.

    Tamén quería facelo, porque estou na idade óptima para xulgar o resultado daquela vasectomía que me fixeches e da que non se garantía un resultado acorde co que se pretendía. Bon, si: o de non embarazar resultou, pero pretendíase tamén desfrutar da parella sen os medos que poñían límites ao pracer. Nesa parte protestábanme antes e seguiron protestando despois.

    É posíbel que a miña operación fallara nesa parte por “exceso de participantes” porque con tanta xente ao redor do quirófano, seguro que o fío das “habilidades amatorias” o deixaches desamarrado. Xa se sabe cousa de moitos…. Entre aquela monxa que solemnemente afeitaba ao redor dos testículos (os meus) levantando cunha man o meu acolloado pene, o doutor Buitrón e tres médicos máis e por suposto ti, aprendendo a facer aquela operación, saín vasectomizado daquela maneira.

    E da viaxe de volta con todo o que viviches nin te lembrarás. Dende o Hospital Público de A Coruña ata Narón fun sentado na parte de atrás dun 600 que por moi mítico que sexa, recén vasectomizado non se collía xa que as pernas non cerraban ben porque aquela parte a deixárades coma un pandeiro. Todo deus metera as mans para aquela primeira práctica, monxa incluída.

    Aquel episodio non quedou aí. Despois viñeron asembleas veciñais, nos talleres, polos Concellos, etc e daquela primeira vasectomía seguiron centos delas na miña mesa da cociña, no teu piso prestado de Fene e xa desfrutando das melloras da tecnoloxía na Rúa Galiano de Ferrol.

    Despois viñeron asembleas veciñais, nos talleres, polos Concellos, etc e daquela primeira vasectomía seguiron centos delas na miña mesa da cociña, no teu piso prestado de Fene…

    Non sei se merecería a pena tanto esforzo, tanto traballo reivindicativo a prol dunha sanidade pública gratuíta e de calidade que ampliara as súas prestacións e xa daquela que non se privatizara. Demandábamolo en 1984!! Aquel Consello Galego de Saúde que inventaras, axudou a interromper embarazos non desexados en mulleres aínda por encima vulnerábeis por diferentes razóns. Cantas demandas atendidas, cantas tardes e noites empregadas en conseguir unha calidade de vida mellor para tantas persoas, reivindicando que iso correspondía aos poderes públicos. En fin.

    Pero toda esa entrega, ao meu modo de ver, quedaba en parte gratificada co nomeamento de Alcalde no lugar no que exercías de médico. Que os veciños e veciñas de Noia te nomearan alcalde, non deixaba de ser un recoñecemento ao teu esforzo polos demais.

    Eu tiña unha idea diso de ser alcalde. Xestionar o poder sempre me pareceu gratificante, ademais de ilusionante, naqueles tempos de cambio e democratización da vida pública. Pensei eu. Agora poderá facer todo aquelo que sempre quixo. Un alcalde é un alcalde. Pois non. Ou si. Ben, ti concretamente non.

    Denunciar, mesmo até o despido, aos históricos vividores do público dentro do teu concello non o podían tolerar os verdadeiros “poderes”, eses que non se someten a votación. Non che digo nada se aínda por encima algún tiña galóns nas “forzas da orde”. Eu que pasei contigo pola Alameda parando a falar con todos os veciños e veciñas que te atopabas, moitas veces anotando as queixas nunha pequena libreta para resolvelas no vindeiro pleno, nin me podía imaxinar a resolución final do teu mandato como Alcalde.

    Teño comentado daquela que o país non daba para tanto e que aqueles plenos multitudinarios no pavillón de deportes de Noia non resistirían as túas demandas. Seguramente porque as organizacións políticas, incluída na que militabamos, tamén non resistían esas políticas.

    Gocei da túa amizade, do teu traballo, das túas leccións maxistrais e o pouco que nos falamos nos últimos tempos desfrutei do momento. Mesmo esta última vez que che consultei a posibilidade de escribir aquela parte das nosas vidas. Ademais de dicirme que fixera eu o que me dera a gana, para iso eu tamén estaba alí, remataches preguntándome pola miña saúde. Comentei as pastillas que tomaba para os males correntes dos homes da miña idade e inmediatamente vinme a calzón caído co dedo índice teu metido ata onde non se podía meter mais.

    Foi a última vez que te vin e para iso unha parte do tempo de costas. E tamén niso acertaches, conteille ao especialista o teu criterio sobre aquel tratamento e coincidiu contigo que non debería de tomalo mais.

    Souben dos teus avances na especialización de uroloxía. Do teu percorrido polas principais cidades de Europa e América e como seguramente coincidir contigo non é moi probábel. Despídome de ti cunha forte aperta celebrando aquel tempo vivido, tempos que os mediocres que te xulgaron en todos as frontes non souberon dixerir.
    Ata sempre.

     

  • Nos anos da Transición a UCD non quería que entrase en vigor o Decreto de Bilingüismo

    Nos anos da Transición a UCD non quería que entrase en vigor o Decreto de Bilingüismo

    Cóntanolo o ex ministro Otero Novas. O Consello de Ministros do Goberno Súarez aprobou o Decreto de Bilingüismo pero logo non quería publicalo no BOE. As pexas ao galego non apareceron con Galicia Bilingüe.

    O 15 de xullo de 1979, cabodano da morte de Rosalía de Castro, o ministro de educación Xosé Manuel Otero Novas (Vigo, 1940) presenta en Padrón, na propia casa da Matanza, nun acto solemne, o Decreto de Bilingüismo que aprobaría no inmediato o Consello de Ministros.

    Presentar preséntao, pero non acaba de ser publicado no BOE.  Xa apareceran os de Cataluña, Valencia, Baleares e País Vasco. Pero Galiza non merecía o mesmo trato.

    Cóntao así o ex ministro Otero Novas: “chamei ao meu sucesor en Presidencia, Pérez Llorca, e vin que, por razóns que non me explicaba, estaba a adiar a publicación no BOE. Supoño que quería utilizalo como baza negociadora para algo que non me dicía. Xulgueino intolerábel. Díxenlle que, como no prazo de dous ou tres días non aparecese publicado no Boletín Oficial, eu mesmo convocaría en Galicia, onde me atopaba, unha rolda de prensa para explicar o que pasaba”.

    O acordo ministerial era do 20 de xullo, e tivo que agardar todo un mes para ser publicado, concretamente até o 21 de agosto.

    Comezaban as cambadelas legais ao noso idioma. Impedimentos regulamentarios que non tiña por exemplo o catalán, até o punto de que o Tribunal Constitucional, na súa sentenza 82/1986, do mes de setembro, falla contra a “obrigatoriedade de coñecer o galego” aos funcionarios.

    O PSOE, do que era Delegado do Goberno en Galiza o presidente da Academia Galega, Domingos García Sabell, presentara o recurso contra da Lei de Normalización Lingüística, que viña de ser aprobada o 15 de xuño de 1983 no Parlamento galego.

    Non existira tal recurso contra a lei catalá, da que bebía a nosa lexislación lingüística, impulsada por Camilo Nogueira. É máis, o mesmo Tribunal Constitucional, seguindo a xeira de medir cunha vara a lexislación galega e con outra a catalá, en teoría dúas nacionalidades históricas do mesmo rango, sentenza a prol do deber de coñecer o catalán, cando se pronuncia, no verán do ano 2010, sobre o novo Estatut.

    As palabras do presidente Albor

    O recurso de inconstitucionalidade interposto polo goberno de Felipe González contra a Lei de Normalización Lingüística foi impugnado polo Parlamento Galego. Impugnación que se decide nun pleno por unanimidade, intervindo por parte do PSOE Ceferino Díaz en ton moi crítico cos seus compañeiros madrileños. Un Ceferino Díaz que afirmaba anos despois: “dei moitas batallas, perdinas case todas e pagueino ben pagado”.

    Pero non só o Parlamento impugna o recurso presentado en Outubro de 1983, senón que o presidente Xerardo Fernández Albor realiza unha declaración institucional na que afirma solemnemente: “Con esta lei a lingua non se lle impón a ninguén. O que fixemos foi recoñecer legalmente algo que é normal en Galicia”.

    Fernández Albor, logo de anos de ostracismo e até rexoubas á súa conta, está agora a ser elevado a categoría de referente no PPdG. Pero aquel espírito do primeiro presidente autonómico elixido nas urnas, está moi afastado da política do PP que fixo bandeira da “imposición do galego” para atacalo.

    Non só é propaganda, senón que a diferenciación do galego e o catalán segue a estar presente na política práctica do PP.

    Así, no ano 2007, en plena acometida contra o galego, recorre o artigo 33 da Lei de Función Pública de Galiza, que viña de reformar, timidamente, o goberno do PSdeG-SOE-BNG.

    Despois Núñez Feixóo cuestiona o Decreto de Plurilingüísmo no ensino, e, cando chega ao goberno reforma estas leis, interpretándoas de xeito restritivo. Antes usa ao galego como arma electoral, iniciando o que agora é práctica habitual no PP de Pablo Casado: novas falsas difundidas coma verdades e ataques persoais ad hominem.

    Manifestación na Estrada en 1980, en defensa do profesor de EXB Alfonso Castro, que foi denunciado por dar todas as súas clases en galego cando o límite que autorizaba o Decreto de Bilingüísmo era dun máximo de 3 horas semanais en galego. ©Xan Carballa-Fundación ANT

    O problema é que esta política, que triunfaría mundialmente con Trump, levou a Núñez Feixó a presidencia da Xunta… E o galego seguiu sufrindo embates e máis embates de quen debía de protexelo e fomentalo por lei, tentando conducilo cara unha situación social de inanición.

    Lembrar que a Constitución, que tanto amenta e di defender agora o PP, recolle o dereito á igualdade, o que obriga aos poderes públicos a remover os obstáculos que se interpoñan para logralo. No que se refire a lingua, esta acción positiva é o que se coñece como normalización lingüística, segundo o propio Tribunal Constitucional.

    Conta Otero Novas, aínda que semelle mentira, unha cousa é o que aprobaban no Consello de Ministros e outra o que saía logo no BOE para efectivizar as resolucións.

    Así xogaba a UCD

    Polo que conta Otero Novas, aínda que semelle mentira, unha cousa é o que aprobaban no Consello de Ministros e outra o que saía logo no BOE para efectivizar as resolucións.

    Vexan senón outra “anécdota” que relata o daquela ministro de Educación: “Levei ao Consello de Ministros a designación do delegado do Ministerio en Lugo, a favor de Luciano Asorey. O Consello aprobouno, pero non remataba de saír no BOE. Días despois pregúntolle no Congreso ao meu sucesor en Presidencia, Pérez Llorca, porque non saíra aínda o nomeamento. Dime que está paralizado por orde do presidente Adolfo Suárez a petición dos deputados de UCD de Galicia.

    “Un deses deputados era eu e non sabía nada. Así que fun directamente a Pío Cabanillas e inquirinlle, que co amigo meu que dicía que era, como tecera todo ás miñas costas. Tamén lle dixen que estaba a facer un xogo impresentábel, aínda desde o punto de vista exclusivamente de UCD. Engadín que, se logo de ter o nomeamento aprobado en Consello, daban marcha atrás, tiñan que sacar no BOE o meu cesamento como ministro. Pediume perdón e foi desdicirse ante Suárez”. Luciano Asorey foi nomeado delegado provincial de Educación.

    E saben cal fora o seu “pecado” para o veto dos parlamentarios galegos de UCD? “Vetárano porque Luciano, sendo alcalde en funcións de Lugo, decidira, ou aceptara, pór a bandeira galega a media hasta no balcón cando UCD rachara as conversas sobre o Estatuto de Galicia”, afirma Otero Novas.

    Así as xogaba a UCD,  partido do goberno, na Transición.

  • Vello e novo: Portugal versus Portugal

    Vello e novo: Portugal versus Portugal

    Coma en tantos asuntos onde nos vai a autoestima, formúlase a miúdo expresión pemisista sobre o noso trato con Portugal. Que eles son indiferentes. Escépticos. Que ignoran ou queren ignorar a nosa relación xenética. A semellanza mutua, a capacidade para interactuarmos sen intermediario. Mesmo, por veces, que prefiren ser interpelados por nós en castelán, antes ca en galego. A min paréceme que, frecuentemente, trato e experiencia están mediatizados polo contexto comercial onde ben veces nos encontramos, cos seus prexuízos e maila rutina xerada. Ora ben, moito daquilo tamén existe: foi de feito, non deixou de ser aínda, versión oficial, politicamente correcta. Bastante coincidente, por certo, coa orixe do seu país que indican as obras históricas de maior divulgación en Portugal. En todo caso, é unha visión das cousas que nos abaixa.

    Supoño que esa perda de memoria, eludir ou ignorar que o Condado Portucalense pertencía a un espazo galaico antes de irse constituír en reino, veu como efecto de nós quedarmos integrados nun ámbito político que lles resultou hostil. Do peche de fronteiras. A verba galego designaba algo alleo e mesmo case se converteu en palavrão. Como for, seica en Portugal estudaron historia así moitas xeracións, e séguese estudando. Aparece nos últimos anos unha mudanza de actitude nomeadamente en xente nova, ámbitos culturais, artísticos e mediáticos: agora non lle imos analizar a causa, o asunto é que esta semana pasada deuse aquí, entre nós, unha contraposición entre aquela inercia vella e esta novidade que ben me gustaba considerar de futuro.

    A primeira foi representada por Marcelo Rebelo de Sousa, nun acto celebrado na Coruña onde recibiu determinado premio. O personaxe é, nada menos, presidente da república portuguesa, pero non menos relevante será dicir que ten setenta anos. Deu un discurso onde Galicia non figuraba como parte do toro común de onde procede o seu país, senón como rexión española unicamente comparable á rexión portuguesa chamada Minho, coa que mantería parecido aparentemente só debido á relación de veciñanza. Por ende, referiuse á moderna literatura galega citando catro nomes de autores que escriben en español.

    Rebelo de Sousa deu un discurso onde Galicia non figuraba como parte do toro común de onde procede o seu país, senón como rexión española

    Salvador Sobral

    A segunda deuse nun acto galego-portugués celebrado en Compostela. Aí, Salvador Sobral seica se declarou galego do sur e partidario de, xa que fomos un, continuar a sérmolo aínda que for doutra maneira. Sobral é cantante, gañou o Festival de Eurovisión do 2017, e interesa tamén dicir que ten vinte e nove anos. Rematou a faena interpretando como canción un dos poemas máis famosos entre os que Celso Emilio lle dedicou a Moraima.

    Poderiamos dicir que hai un mundo onde La Voz de Galicia entrega premiose o Portugal oficial ignora o que fomos; fronte a outro onde institucións do ensino galego fomentan un encontro cultural para sermos. Ora ben, resultaría versión demasiado oportunista, e inconveniente negar unha hipótese de sinerxias alargadas. Talvez sexa politicamente inxenuo, pero conviría procurar que aquilo vello vaia quedando na obsolescencia, e o mutuo recoñecemento converténdose en normal. Con todo, para iso había ser ben certa xestión actual: que algunha institución galega faga chegar o malestar ou desacougo ao alto representante portugués que acaba de causárnolo.

  • Así fracasou o intento de implantar as ‘corridas’ de touros en Galiza

    Así fracasou o intento de implantar as ‘corridas’ de touros en Galiza

    Para sensibilizar a calquera en contra das touradas quizais sería suficiente con recomendarlle a lectura do libro máis coñecido de Miguel Torga, “Bichos”, en concreto o relato “Miura”. Dez páxinas apenas, nas que o autor asume o punto de vista do animal, que primeiro agarda detrás dos muros o regreso do seu compañeiro, sen saber o que lle vai pasar, e despois, xa el mesmo dentro da praza, non comprende os berros festivos e as humillacións dos homes. Ao final, ao ver “o brilho frio do estoque”, entende que tal vez “poderia morrer alí”. O relato acaba con estas palabras: “entregou o pescoço vencido ao alivio daquele gume”. O touro, visto por Torga, respira paz interior. É a frivolidade humana, á hora de matar, a que resulta incomprensíbel.

    “Bichos”, publicado por primeira vez en 1940, vendeu ducias de miles de exemplares só en Portugal (en castelán non se publicou, que saibamos, até 1997). Hoxe, coa sensibilidade cara os animais notabelmente crecida en todo o mundo, podería ser considerado case un manifesto.

    As touradas, vistas desde Galiza, teñen ademais outro significado. Consideradas “fiesta nacional” en España, algúns nunca entenderon que os galegos e galegas non participasen da afección. O coñecido debuxo de Castelao do home que ante o cartel dunha “corrida”, comenta para si: “lástima de bois”, expresa o espírito, cando menos práctico, dos nosos campesiños.

    Con todo, non se poder dicir que non houbese intentos repetidos de convertelas nun costume tamén galego.

    Por exemplo, en agosto de 1899, Faro de Vigo anuncia, probabelmente con esaxeración, a chegada de trens de afeccionados para asistir a unha corrida que ía ter lugar na cidade. A noticia do acto previsto repítese cinco días seguidos en portada. Unha vez celebrada, o diario ofrece unha crónica detallada e sinala que a praza se encheu, “o poco menos”.

    Dous anos despois, en xullo de 1901, o mesmo periódico ofrece un comentario “taurino” desde Pontevedra, asinado por Varetazos. Na súa opinión, hai moita publicidade para as corridas de agosto, pero lamenta que se utilicen touros de pouca calidade.

    “Tendremos toros padres o toros de lactancia?”, pregúntase, antes de acusar a algúns empresarios de usar as súas influencias para organizar corridas nas que logo resulta que hai “bueyes y becerros en lugar de toros”. Toureiros e empresarios, engade, “se pitorrean del público en Galicia, prevalidos del desconocimiento de este en materia de toros”.

    Varetazos remata sinalando que “la afición no se discute. Existe o no existe. Si no existe derribemos las plazas, como se ha hecho en Vigo; si existe cultivémosla, pero haciendo plaza, sin que el negocio nos importe”.

    En setembro de 1906, o mesmo diario informa sobre a polémica municipal creada pola proposta de subvencionar a construción dunha praza, postura que algúns defenden co argumento de que as corridas atraerían a moita xente de fóra. O concelleiro Marcelino Ferrer Yáñez lembra, sen embargo, que “el propio autor de la moción, el señor Otero, reconoce que eso de ver matar toros, caballos y aun a veces personas es un espectáculo brutal e inhumano que contrasta con los adelantos y la cultura progresiva de los pueblos modernos”.

    Ferrer Yáñez engade que as vantaxes materiais, que achegarían os hipotéticos visitantes, son sobre todo aparentes. Por último, suxire que “las diez mil pesetas anuales que se proponen de subvención pueden destinarse a cumplir deberes y servicios que, en lugar de rebajar, elevan la personalidad del Municipio”.

    Otero sostiña que a maioría da xente quería a praza, ao que Ferrer Yáñez replicou dicindo que en Vigo xa houbera unha praza, desapareceu “y nada hizo el pueblo por evitarlo”. Finalmente, Otero menciona o éxito do boxeo nos Estados Unidos e afirma que “comparado con otros deportes extranjeros, el toreo resulta grande y noble, porque demuestra el valor y el arrojo de los españoles que no se arredran ante nada”.

    Días despois, os concelleiros rexeitan a concesión da subvención por oito votos contra catro. Ferrer Yáñez fala da praza da Coruña que “despues de costar 50 mil duros fue vendida al poco tiempo en 20 mil y eso que su localización es excelente”.

    Catro anos máis tarde, en marzo de 1910, Vigo viviu un novo intento de construír unha praza, desta volta de pedra e tixolo. Con tal motivo abriuse unha subscrición popular que se esperaba ter completada en agosto.

    As propostas renóvanse cada varios anos, case sempre se trata de prazas portátiles, pero aínda así acaban en fracaso. En 1918, o Eco de Santiago, falando do poderoso Otero Bárcena, comenta que “expuso sus dineros en empresas tan poco seguras como son en Galicia las corridas de toros y a este efecto construyó una plaza”. Na mesma noticia, informa de que “en fechas recientes, los envidiosos quisieron quemarla”.

    Este apoio dalgúns políticos, empresarios e xornais ás corridas non implica que, na época, non existise certa sensibilidade a respecto do maltrato animal. Cando menos, nun editorial de Faro de Vigo, de novembro de 1912, podíase ler, baixo o título “Brutalidad ambiente”, unha acendida queixa polos golpes que recibían os bois dos carreteiros que subían a empinada costa de Urzáiz. O editorialista mesmo se preguntaba se non sería necesario crear unha sociedade protectora de animais.

    Quizais, o que molestaba nestes medios non eran as “corridas”, senón a presenza de vacas e paisanos no centro da cidade.

  • Nin patacas nin trigo, samesugas da Limia

    Nin patacas nin trigo, samesugas da Limia

    Nós séculos XVIII e XIX a principal exportación da Limia eran as samesugas. Os seus principais mercados estaban en Francia e Portugal, ademais de España. O negocio desapareceu co desecado da lagoa de Antela. Agora volven usarse.

    Nin as patacas de tanta sona, nin o trigo que aparece no escudo de Xinzo de Limia. Nin sequera os bois. O produto que máis exportaba a comarca Limia hai dous séculos eran as samesugas.

    García Bayón escribía no ABC: “Sangradores franceses, os mellores clientes no século XVIII, dicían delas que posuían un certo estilo profesional, un elegante xeito de cumprir co seu cometido. As samesugas de Antela de Ourense, honráronse bebendo o sangue dos máis ilustres do Enciclopedismo e o Romanticismo galo”.

    E que o francés, conxuntamente co portugués eran os mercados que máis demandaban as samesugas que se criaban na lagoa de Antela.

    Ademais de Carlos Bayón, Jaime Solá, en Vida Gallega, Xosé María Castroviejo ou Clódio González, referíronse á importancia destes vermes na economía limiá.

    Vista da Lagoa de Antela cara 1880.

    Pero non se exportaban todos estes vermes, que se podían mercar na mellores farmacias do mundo, tamén se vendían por España adiante, competindo coas de Doñana, ás que superaban en calidade. E tamén por toda Galiza, aínda que eran frecuentes nos nosos ríos e regatos antes das chegadas dos zurros.

    No Boletín Oficial da provincia de Ourense aparecía todos os anos o anuncio para mercar samesugas, da variante Hirudo medicinalis.

    “O 17 do corrente e de once a trece da mañá, terá lugar no Hospital de San Roque desta cidade, o subministro de samesugas para o establecemento desta capital para o ano entrante”. Está a falar de 1885.

    Segundo a historiadora Elena González, nesta ano, a Deputación de Ourense pagou un real (“cen reais o cento”) por cada un destes vermes.

    Antonio Gómez, de Folgoso, lembra como o negocio se mantivo até que no 1959 comezaron os traballos de desecado da lagoa de Antela.

    “Viñan, sobre todo, os da parte de abaixo e os de Xinzo, traían uns botellóns de cristal, cunha angarela de aramio para penduralos, no que ían metendo as bichas”, cóntanos
    Antonio, porque nas terras da Limia, as samesugas tamén eran nomeadas como “bichas” ou “cemezugas”.

    “Había tantas samesugas que as vacas e bois viñan cheos delas cando saían de pacer dos lameiros da lagoa”, lembra Antonio que vai para os noventa anos.

    Os animais, pero tamén as persoas, cando se ían bañar aos pozos traían pegados estes vermes que, grazas ou seu analxésico e poder anticoagulante do seus cuspe, “un non o notaba cando te mordían”.

    Pero a seca da lagoa, rematada no ano 1963, supuxo “a destrución do mellor criadeiro de samesugas que a España posuía”, segundo recolle a Sociedade Galega de Historia Natural.

    As samesugas volven a estar de actualidade

    Agora as samesugas volven a estar de actualidade, pois o seu uso é frecuente en cirurxías plásticas, tan en voga, nas reconstrutivas e na traumatoloxía, así como para fabricar varios medicamentos, sobre todo analxésicos e coagulantes.

    A única granxa existente na actualidade atópase en Gales, sendo propiedade da multinacional Biopharm. Ten máis de 50.000 vermes nos seus depósitos, que exporta a máis de 30 países a unha media de 20 euros o exemplar.

    A única granxa existente na actualidade atópase en Gales, sendo propiedade da multinacional Biopharm.

    Prezo que vai en aumento ano a ano, non só porque se está xeneralizando o seu uso, senón porque cada vez quedan menos exemplares da caste Hirudo Medicinalis. Un “descenso alarmante” por mor da súa “explotación cada vez máis incontrolada”, afirman nas revistas científicas.

    A súa utilización na medicina, que tivo o grande auxe nos séculos XVIII e XIX, receitando o sangrado para case todas as enfermidades, moitas veces de xeito incongruente, pois era peor o remedio ca enfermidade, ven de tempos inmemoriais.

    Xa aparecen en pinturas das cavernas así como nas pirámides exipcias.

    Na actualidade existe máis de 600 castes deste verme hermafrodita, que está formado por 32 aneis, pero as da caste medicinalis son as mellores para chuchar sangue.
    Da Limia desapareceron case totalmente, e ninguén lembra que secada a lagoa de Antela, rematou un negocio que, nun tempo foi importante e, conxuntamente coas ras, que tamén alá van, lle deu sona á comarca.

Boletín de novidades

Recibe as novas no teu e-mail


Política de privacidade *