O golpe de Estado do 23-F, do que se fan agora 40 anos, foi un fito nun proceso que procuraba pórlle o ramo a unha Transición que non daba rematado ao xeito.
Juan Carlos de Borbón deixou claro aquela mesma semana nunhas declaracións que «non hai nada que depurar» e cargou contra aqueles que «non saben manterse inactivos» e os que «realizan demandas irritantes». Estes eran, por suposto, aqueles que non asinaran os Pactos da Moncloa, que, segundo o daquelas Ministro da Presidencia, Xosé Manuel Otero Novas, foron «un substituto do Goberno de concentración nacional».
Non había nada que investigar e non se investigou. E aos militares rebeldes nin sequera se lles aplicou o Código Militar que podía sancionar a calquera soldado por levar a gorra mal posta ou as botas mal lustradas.
Como explica moi ben o xeneral Peñaranda, responsábel do sector político do SECED (nome, naquela altura, dos servizos secretos) a entrada dos gardas civís con coronel Tejero á fronte no Congreso foi unha das múltiples operacións propostas para encarreirar o proceso de Transición.
A trama civil, nunca investigada, era moito máis contundente nas súas iniciativas. Tanto Luis María Ansón, daquela presidente da axencia de noticias EFE, como Pedro J. Ramírez, en Diario 16, tiñan solucións moito máis traumáticas. Segundo un informe do SECED, Ramírez tería chegado a propor «bombardear o Congreso dos Deputados con avións militares».
E logo do 23-F as declaracións dos asinantes dos Pactos da Moncloa e as manifestacións de rexeitamento, non ían tanto dirixidas contra os militares e contra aqueles golpistas ou contra os que os toleraban ou protexían, senón a «impor» a Constitución, atacando a todo «disidente» ou «discrepante» comezando polos nacionalistas.
A represión en Galiza
Esa zuna contra os nacionalistas e os sindicatos que non apoiaran os Pactos da Moncloa, viña propiciando con anterioridade unha vaga de represión, de regresión, que acadaba a todos os sectores da sociedade galega, desde os políticos, aos sindicais pero tamén culturais ou lingüísticos.
Naquela semana do 23-F, estaba a preparar para A Nosa Terra unha grande reportaxe sobre a represión en Galiza, que sería publicado en dúas entregas nas semanas seguintes. Nesas reportaxes denunciábanse as continuas multas a sindicalistas e políticos nacionalistas, os 16 nacionalistas detidos nas cadeas, os despedimentos por cuestións sindicais ou os expedientes a mestres e mestras por usar o galego nas aulas (Dices-Rois e A Estrada)…
Antes do 23-F xa estaban a argallar unha Lei da Defensa da Constitución, emanada dos Pactos da Moncloa,
Antes do 23-F xa estaban a argallar unha Lei da Defensa da Constitución, emanada dos Pactos da Moncloa, aínda que non aparecese nos textos si abrolla nos borradores dalgún ministerio. Ese proxecto de Lei foi aprobado o 22 de decembro no Congreso.
Eran os mesmos enunciados que os que aprobaron logo do 23-F polo procedemento de urxencia: a Lei de Defensa da Constitución, a de Harmonización do Proceso Autonómico (LOHAPA) e a da Proteción da Seguridade Cidadá, a de «patada na porta» do socialista Corcuera.
No proxecto aprobado xa en decembro, o enunciado «nación» só se lle pode aplicar a España, a bandeira española debe pendurar en todos os actos e en todos os edificios e o idioma español é o único que se pode usar para dirixirse a todos os estamentos estatais ou a outros «rexionais».
Esas normas, impostas logo do 23-F, tiñan tanto consenso que Santiago Carrillo, no seu máis puro estatalismo, cualificou as bandeiras autonómicas como «banderolas».
A manifestación do 27 de febreiro
O 27 de febreiro de 1981 celebráronse en todas as cidades do estado manifestacións polos sucesos do 23-F. En Galiza tiveron lugar tamén en todas as grandes urbes, cunha particularidade: producíronse dúas convocatorias. Nunha estaban AP, UCD, PCG, CC.OO e UGT. Esquerda Galega e USO uniríanselles en algunhas cidades. O seu lema era «Pola liberdade, a democracia e a Constitución». Outra manifestación estaba convocada pola AN-PG, UPG, PSG, MCG, LCR e máis a INTG e CSG. O seu lema foi «Polas liberdades democráticas e populares».
Como se puido comprobar polos lemas, os propósitos eran claros. Os asinantes dos Pactos da Moncloa querían aproveitar o 23-F para defender a Constitución e as medidas tomadas con anterioridade, cunha grande contestación social por parte dalgúns sectores, que aínda non asumían uns pactos agachados aos que non foran sequera convocados. Os sindicatos estatais asinaran, en troques de 4 mil millóns de pesetas, que renunciaban a convocar folgas xerais.
Despois do 23-F, os sectores á esquerda do PCE non só aceptaban aqueles pactos, senón que os toleraban coa chantaxe que impuxeron desde os poderes fácticos, pero coa aquiescencia das forzas constitucionalistas. A maioría destas organizacións desintegráronse ou esluíronse.
Felipe González e Santiago Carrillo, mentres Fraga pedía no Congreso decretar o estado de excepción en Euskadi e Blas Piñar chamaba a outro levantamento militar desde Murcia, non tiñan reparo en mostrar a súa «comprensión ante a posíbel ilegalización de determinados partidos políticos para defender a democracia». Eses partidos non era o de Blas Piñar, senón os nacionalistas.
Ataques ao nacionalismo
Se a manifestación do 27 de febreiro foi usada para atacar o nacionalismo, non tardaron en pórse en marcha unha serie de resortes e campañas para desprestixialo.
En La Voz de Galicia os ataques continuos de Luís Caparrós (columnista e voceiro de Fenosa) e de Augusto Assía (xornalista e daquela un dos propietarios do rotativo), deixaron paso a un colectivo, denominado Ultreya, que viña ser a expresión pública da lóxia clandestina C-2, no que estaban desde membros do PCG, da executiva do PSOE, aos poderes económicos da cidade.
Desde este colectivo os ataques ao nacionalismo non só eran continuos, senón tan desaforados que os alcumaban unha e outra vez de «fascistas», cualificativo que non utilizaban contra os golpistas nin os seus apoios. Xustificaban a proibición de manifestacións, a represión contra sindicalistas e políticos ou as sancións ás mestras por dar clases en galego.
A campaña (do colectivo Ultreya) contra Domingos Merino, (PSG), logrou desbancalo como alcalde de A Coruña, comezando unha nova etapa na cidade,
A súa campaña contra Domingos Merino, (PSG), logrou desbancalo como alcalde de A Coruña, comezando unha nova etapa na cidade, durante a que moitos destes poderes se fixeron multimillonarios e os amanuenses tiraron grandes beneficios.
Mais non só era o grupo Ultreya o que cargaba contra o nacionalismo. Carlos Casares, logo dun enfrontamento público cos ensinantes que protestaban contra as sancións por dar aulas en galego, poñería a caldo os nacionalistas nun artigo o 28 de febreiro en La Voz de Galicia, no que os cualificaba de «rabiosos» e os acusaba de «derramar a literatura e a arte cos seus planteamentos políticos».
Ese clima antinacionalista, creado a mantenta, levou á expulsión dos tres deputados do Bloque-PSG do Parlamento por negarse a xurar a Constitución, nun feito insólito avalado polo Tribunal Constitucional, aplicándolles a lei con efecto retroactivo, dado que xa tiñan desde un ano atrás a súa acta de deputados.
Tamén tiven eu a miña ración: en xullo aplicáronme a Lei de Defensa da Constitución.
De como se xestou o 23-F, non vou perder o tempo en describilo 40 anos despois. Nas páxinas de A Nosa Terra fomos debullando pouco a poucocomo era unha operación consensuada e propiciada desde a Zarzuela, non así a execución.
O que si vou aquí revelar as miñas fontes que, daquela, non podía citar: os informes de tres embaixadas e os boletíns confidenciais da axencia de comunicación Novosti, da URSS.
